Mehmet Oruç

İmam-ı Gazali hazretleri buyurdu ki: "Çok konuşan sıkıntıdan kurtulamaz. Az konuşan, hattâ konuşmayan hiç sıkıntıya düşmez. Kişi söylemediği şeyden ötürü pişmanlık duymaz. Hâlbuki söylemiş olunan sözden ötürü mutlaka pişmanlık duyulmuştur. Bir söz söylemediği müddetçe kişi ona mâlik olur. Fakat ne zaman ki sözü söyler, bundan sonra artık o, buna mâlik olur. Kişi, söylemediği bir şeyi reddetme husûsunda, söylemiş olduğu bir şeyi reddetmekten daha güçlüdür."

Hasan Basrî hazretleri buyurdu ki: "Konuşması çok olanın yalanı çoğalır. Malı çok olanın günahı çoğalır. Ahlâkı kötü olanın nefsi azap görür veya nefsine azap çektirir."

Mutarrıf bin Abdullah babasından nakleder. Babası şöyle anlatmış:

Sözü uzatmak da, fuzuli, boş konuşmaya girer. Bu tür konuşma, mâlâyânîye dalmaya ve ihtiyaçtan fazla konuşmaya sebep olur. Çünkü bir kimsenin kendisini ilgilendiren bir şeyi kısa bir konuşma ile ifade etmesi mümkün olduğu gibi, onu uzatıp dallandırması da mümkündür. Maksadını bir kelime ile ifade edebildiği zaman iki kelime konuşursa, ikinci kelime fuzûlîdir. Yani ihtiyaçtan fazladır.

Kişinin, kendisini ilgilendirmeyen bir şeyi sormasına, fuzulî , boş konuşma denir. Soran kimse bunu sormakla hem kendi vaktini, hem de arkadaşını cevap vermeye mecbur ettiğinden ötürü onun vaktini boşa çıkarmış olur. Bu, soru sorma ve cevap vermede günah işlenmediği haller için geçerlidir.

İbni Abbas hazretleri buyurdu ki: Beş haslet vardır. Onlar muhakkak ki Allah yolunda vakfedilen yağız atlardan bana daha sevimli gelirler:

Niyet ne olursa olsun, dinde güncelleşme yapıldığı takdirde, bir müddet sonra ister istemez netice reforma varacaktır. Dinin dört olan kaynağını ikiye indirmek zaten bir reformdur..."

"Benim onlara va'dettiğim Kur'an Muhammed'e (aleyhisselam) inen kitap değil. Benim olan, benim anlattığım dine çağırıyorum. Onların âyetleri ile ama benim yorumumla!.."

İmam-ı Gazali hazretleri buyurdu ki: "Nice kelime vardır ki ondan dolayı cennette insana köşkler verilir. Yine nice kelimeler vardır ki; boşboğazlık ile başkalarını güldürmek için, başkalarının dikkatini çekmek için söylenir insanı cehennem azabına sürükler."

Aşerei mübeşşereden olan, Abdullah bin Selam hazretlerine Cennetlik olduğu bildirilince Eshab-ı kiram, kendisini Cennetlik eden amelinin ne olduğunu sordular. O da, "Boş söz konuşmam ve kimseye karşı kötülük beslemem" diye cevap verdi.

Tâbiînden Muhammed bin Sûka hazretleri buyurdu ki: "Sizden önceki, insanlar çok konuşmaktan pek sakınmışlar, çok konuşmak üç yerde iyidir demişlerdir.

Konuşmanın zararları, dilin âfetleri çoktur. O âfetler; yanlışlık, yalan, gıybet, kovuculuk, riya, münafıklık, fâhiş konuşmak, cedelleşmek, nefsi temize çıkarmak, bâtıla dalmak, başkasıyla kavga etmek, fuzulî konuşmak, hakîkati tahrif etmek, hakîkate ilâvelerde bulunmak veya hakikatten eksiltmek, halka eziyet etmek veya halkın namusuna saldırmaktır.

Fıkıh, hadîs ve tasavvuf âlimlerinden Hamdûn-ı Kassâr hazretlerinin yüksek derecesi, güzel hâlleri ve hikmetli sözleri yayılınca, bâzı büyük zâtlar kendisine mürâcaat edip; "Artık konuşunuz, halka nasîhat ediniz" diye ısrâr ettiler. Kendini buna lâyık görmeyip; "Bir kimse, sustuğu zaman din bozulur, konuştuğu zaman bozukluk kalmaz ise, böyle bir zâtın konuşması doğru olur. Bizim gibilerin halka nasîhat etmesi uygun olmayıp, kalplere tesir etmez. Kalplere tesir etmeyecek sözü söylemek, ilmi hafife almak ve dîni küçümsemek olur" buyurdu.

Büyük velîlerden Ebû Hafs Haddâd en-Nişâbûrî hazretlerine "Velînin sükût hâli mi yoksa konuşma hâli mi daha fazîletlidir?" diye sordular.

Osmanlı himayesindeki milletleri ayaklandıran sebep; İttihatçıların Türkçülüğü, ırkçılığı öne çıkarmalarıdır. Sen Türkçülüğü öne çıkartırsan başkaları da kendi kavmini, ırkını öne çıkartır...

Evliyânın büyüklerinden Mâlik bin Dînâr lüzumsuz konuşmanın zararı hakkında; "Kulun lüzumsuz ve boş sözlerle vakit geçirmesi, kalbi karartır, bedeni zayıflatır, geçim sebeplerini de zorlaştırır" buyurdular.

Büyük velîlerden Zekeriyyâ Ensârî hazretleri buyurdu ki: "Kelimenin yerini hakkıyla vermeden, o kelimeyi kullanmamalısınız. Zîrâ söz, yayından çıkan bir oka benzer. İnsandan yerinde olmayan bir söz çıkarsa, insan ona mahkûm, söz insana hâkim olur."

Kara kedileri, köpekleri, "Arap, Arap" diye çağırdılar; gazete ve dergilerde yaptıkları siyah resim ve karikatürlere Arap diyerek, gençliğe, Arap'ı siyah olarak tanıttılar...

İmam-ı Gazali hazretleri buyurdu ki: Konuşma dört kısımdır. Bir kısmı katıksız zararlı, başka bir kısmı katıksız faydalı, diğer bir kısmı hem zararlı, hem faydalı, dördüncü bir kısmı ise, ne zararlı, ne de faydalıdır.

Dilin tehlikesi büyüktür. Onun tehlikesinden kurtuluş ancak susmakla mümkündür. Bunun için dinimiz susmayı övmüş ve müntesiblerini susmaya teşvik etmiştir.