Necmettin Batırel

Donald Trump Amerika’da görülmemiş seçim zaferi ile başkan seçilmekle kalmadı hem Senatoda hem de Temsilciler Meclisi'nde çoğunluğu ele geçirerek tam kontrol sağladı. Böylece Trump’a karşı Kongre soruşturması tehdidi de ortadan kalktı. Ara seçimlerin yapılacağı 2026 yılına kadar istediği atamayı yapacak, istediğini görevden alacak, istediği kanunu çıkaracak, istemediğini lağvedecek. Şimdi seçim vaatleri arasında yer alan Çin’den ithal edilen ürünlere %60, diğer ülkelerden gelecek mallara %10 ila %20 gümrük vergisi uygulanacak olmasının tüm küresel ticareti kökünden değiştirecek endişesi var. Bu gelişme üzerine dolar dünya para birimleri karşısında son 2 yılın zirvesine çıktı. Euro Dolar Paritesi 1,09’lardan 1,05 sente düştü. Peki Türkiye, bu fırtınadan nasıl etkilenecek? Ekonomide derin yaralar mı açılacak? Yoksa büyük fırsatlar mı doğacak? 

Türkiye en büyük savaşını enflasyonla veriyor. Hükûmet bir taraftan istikrar önlemlerini hayata geçirirken, Merkez Bankası faiz politikasıyla destek sağlıyor. Amaç fiyat artışlarını önlemek. Yapılan mücadeleyle enflasyonun ana tetikçisi olan üretici fiyatlarında son iki yılda tarihî bir düşüş sağlandı. 2022 yılında 97.72 olan ÜFE, bugün 32.24 düzeyine gerilemiş durumda. Yani maliyetler 3 misli azaldı. Bu nasıl elde edildi? Doğalgaz ve petroldeki keşiflerle enerji faturamız küçüldü, cari açık daraldı. Faiz %50’ye çıkarıldı, dövizden TL’ye geçiş hızlandı, brüt rezervler tarihî zirveye ulaştı? 64,77 ile zirve yapan TÜFE 48,58’e geriledi. Peki TÜFE’deki düşüş niye ÜFE’ye yetişemedi? Çünkü gözünü hırs bürümüş marketler düşük maliyete rağmen inadına etiketleri büyüttü. Bunlar nasıl hizaya getirilip enflasyon tek haneye indirilecek? İlk adım asgari ücretle atılacak. 2023 sonunda bu rakam 10 bin liraydı 2024’te %70 artışla 17 bin liraya yükseltildi. 2025’teki ücret üzerinde büyük tartışma var.

ABD başkanlık seçiminde Trump'ın 294 delege kazanarak zafer ilan etmesi “tarihin en büyük geri dönüşü”. Wall Street bu gelişmeyi coşkuyla karşıladı. Anketler yine sınıfta kaldı. Trump zafer konuşmasında seçim sonuçlarını ‘tarihin en büyük siyasi başarısı’ olarak yorumladı, "Savaş başlatmayacağım, savaşları durduracağım. Amerika’nın altın çağı olacak” dedi. Evet sıcak savaşlar duracak ancak ticaret savaşları başlayacak. Cumhuriyetçiler Senato ve Temsilciler Meclisinde çoğunluğu ele geçirdiği için Trump şirket vergilerini düşürmek için daha büyük güce sahip oldu, yatırımcıların güveni arttı. Çin’den ithal edilen ürünlere %60, yurt dışından ithal edilen ürünlere %10 - %20 ek gümrük vergisi uygulayacak Trump, Avrupa’nın kabusu mu olacak? Çin, bir taraftan ABD’nin stratejik ham maddelerine ihracat kısıtlamaları ve Amerikan şirketlerine yaptırımlarla karşılık vermeye hazırlanırken, diğer yandan Türkiye ile ilişkileri güçlendirerek doğrudan yatırım kararları alıyor. 

Bugün dünyanın çehresi değişiyor!.. ABD’de 60’ıncı başkanlık seçimleri yapılıyor. Amerika’nın nüfusu 330 milyon, kayıtlı seçmen sayısı 245 milyon. Ancak bunun 160 milyonu oy kullanıyor. Finans piyasaları Trump’ın “özgürlük günü” olarak nitelediği 5 Kasım zaferini endişeyle bekliyor. Zira Trump'ın kazanması Çin ve Avrupa Birliği ülkeleri için ekonomik açıdan "en kötü senaryo"nun hayata geçmesi demek… Trump Çin malları için önerdiği yüzde 60'lık gümrük vergisinin yanı sıra diğer ülkelerden yapılan ithalata uygulanacak yüzde 20’lik gümrük vergisi ABD'de fiyatları yükseltecek. AB, geçen yıl ABD'ye 502 milyar avroluk ihracat yaparken ABD'den 346 milyar avroluk ithalat yaptı. AB, ABD ile mal ticaretinde 156 milyar avro fazla verdi. Bu durum Trump'ı çok rahatsız ediyor. AB'de ciddi bir ekonomik durgunluk var, bölgenin en büyük sıkıntısı ihracat zayıflığı. Trump'ın gelmesi doğrudan AB'nin ABD'ye yaptığı ihracatı azaltabilir. ABD, Çin'e ürünlerine %60 vergi uygularsa Çin ekonomisi büyüme sıkıntısı yaşayacak. Avrupa Çin’e daha az ürün satacak, Euro bölgesi ağır darbe yiyecek. Çin'den ve Avrupa'dan Türkiye'ye doğrudan yatırım yağacak.

Avrupa Birliği Komisyonu raporu: Türkiye, AB için kilit bir ortak ve aday ülkedir. Türkiye ile iş birliğine dayalı ve karşılıklı fayda sağlayan bir ilişkinin geliştirilmesi AB’nin stratejik çıkarınadır. Dış politikada '360 derecelik stratejik bakış açısını' sürdüren Türkiye, AB üyeliğine bağlılığını sürdürmektedir. Diplomatik, ekonomik, güvenlik ve savunma alanlarında kapsamlı bir vizyon benimseyerek ortaklıklarını çeşitlendirmiş ve stratejik özerkliğini ortaya koymuştur. Bu değerlendirme AB’nin Türkiye’ye ne kadar önem verdiğini net biçimde ortaya koyuyor. Enflasyonun düştüğüne artık herkes inandı. Merkez Bankasının ekim anketine göre hane halkı TÜFE beklentisi 2,5 yılın en düşük seviyesine geriledi. Enflasyon beklentilerinde tüm gruplarda gerileme var. Orta vadeli programda %25 olarak belirlenen 12 ay sonrası yıllık enflasyon yüzde 27,4 olacak. Ekonomik güven endeksi ekimde 98’e yükselerek 5 ayın zirvesinde... Reel kesim (imalat sanayi) güven endeksi 102,2 değerine, hizmet sektörü güven endeksi 114,2 değerine, perakende ticaret sektörü güven endeksi 110,7 değerine çıktı. 100’ün üzerindeki rakamlar iyimserliğin güçlendiğini gösterir. Güven çok önemlidir. Tüketicinin güveni arttığı için rahat harcama, iş dünyasının güveni arttığı için bol üretim yapıyor. 

IMF ve Dünya Bankası Güz Toplantıları için ABD’de bulunan Mehmet Şimşek ve Fatih Karahan, yaptıkları sunumlarda yatırımcılara altını çizerek “enflasyon illaki düşecek” mesajı verdiler. Hazine ve Maliye Bakanı, “Bütçe açığı azalıyor, gelirler politikası dezenflasyon sürecini hızlandıracak. Petrol ve doğalgaz üretimindeki artış, enerji dönüşümü cari dengedeki iyileşmeyi kalıcı hâle getirdi… Bu sayede hem rezerv birikimine katkı sağlıyor hem de dış borcun millî gelire oranını düşürüyoruz” dedi. Merkez Bankası Başkanı da "Temel enflasyon trendi geriliyor, şirketlerin fiyatlama davranışları iyileşiyor, iç talep azalıyor, 12 aylık TÜFE beklentileri geriliyor” ifadesini kullandı.

Türkiye savunma sanayisinde destan yazıyor. Yüzde 80 yerlillik payı ile ürettiği silahlar kapışılıyor. Ne ABD’nin F-16’sına, ne Avrupa’nın Eurofighter’ına ihtiyacımız var... Bizim kale gibi KAAN’ımız var. 2 sene sonra seri üretime başlayacağımız ses hızını aşan çağın en yüksek teknolojisine sahip uçağımızı hazmedemediler. 51 yıl önce kurulan Türk Havacılık Uzay Sanayii ile ilgili üretim yapan TUSAŞ, Türkiye'nin savunma sanayisinde önemli yere sahip.

Uluslararası Para Fonu verilerine göre, toplam 30 trilyon dolarlık ekonomiye sahip ve dünya ticaretinin dörtte birini gerçekleştiren BRICS zirvesi bugün Tataristan’ın Kazan kentinde başlıyor. Türkiye’nin tam üyelik müracaatı yaptığı grup toplantısına Cumhurbaşkanı Erdoğan yarın katılacak. Bölgede iki devletli çözümü isteyen Rusya Devlet Başkanı Putin, Filistin Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas'ı da zirveye davet etti. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping de geliyor. BRICS Zirvesi'nde, birliğin genişlemesinin yanı sıra finans, teknoloji ve gıda ticareti gibi başlıklarla birlikte maddeleri dolarsız ticaretle alternatif ödeme sistemlerine karar verilecek. Batılı ülkeler tarafından tarihin en büyük yaptırımına maruz kalan Rusya yerel para birimleriyle ticaret yapılmasını dört gözle bekliyor. Rusya'nın özellikle Çin, Hindistan, Afrika ve Orta Asya bölgelerindeki ülkelerle yaptığı ticaret önemli oranda yerli para birimleriyle yapılıyor. Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika'nın kurucuları arasında yer aldığı BRICS, Mısır, Etiyopya, İran ve Birleşik Arap Emîrlikleri'nin de üyelikleriyle genişledi. İsrail’in hedef tahtasına koyduğu Suriye de tam üyelik müracaatı yapan ülkeler kervanına katıldı. Zirvede 32 ülke temsil ediliyor, 24 ülke devlet lideri düzeyinde katılım gösterecek.

ABD’de başkanlık yarışını yatırımcılar satın almaya başladı. Kur hareketlerine bakın, alınan kararların, açıklanan göstergelerin, yapılan açıklamaların piyasalar tarafından gerçek anlamda nasıl algılandığını görürsünüz. Trump’ın yeniden seçilme şansı giderek yükseliyor. 7 kritik eyalette öne geçti. Milyarder yatırımcı Stan Druckenmiller, ABD piyasalarının, Donald Trump zaferini fiyatladığını söylüyor. Trump gelirse ABD ekonomisinde büyük hareketlenme yaşanacağı kesin… Reel ekonomiyi halk tabiri ile sokak ticaretini iyi bilen Trump, parasal genişlemeyle bile olsa faizleri düşürüp harcama ve yatırımları artıracak. Dolar güçlenecek. Kendisini kripto yanlısı aday olarak konumlandıran Trump “Bitcoin veya kripto paraların yaygın kullanımı olası değil” diyen ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu Başkanı Gary Gensler’i görevden alacağını söyledi. Trump’ın başkanlığa gelmesi hâlinde Bitcoin’in 100 bin doları aşacağı, Harris kazanırsa Bitcoin'in 40 bin dolara düşeceği konusunda büyük ittifak var. Şu anda Bitcoin’in 68 bin doları aşması Trump’ın ipi göğüsleyeceğinin işareti. Ama bu daha başlangıç. 

Savunma Sanayi Destekleme Fonu'na destek için yeni bir yasa çıkarılıyor. Kredi kartı limiti 100 bin lira ve üzerinde olanlardan yıllık 750 lira katkı payı alınacak. Ayrıca gayrimenkul alım satımında alıcı ve satıcıdan ayrı ayrı 750’şer lira, tapuda yapılan diğer işlemlerden 375 liralık kesinti yapılacak. Noterlerde yapılan sıfır araç tescillerinde 3.000 lira, ikinci araç alım satımında 1.500 lira ödenecek...

Ekonominin aynası işsizlik rakamlarıdır. Fiyat artışlarının, gelir artışının önüne geçtiği dönemlerde geliriyle hayatını sürdüren kesim fakirleşir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı rakamlarına göre, Türkiye'nin, net dış borç stoku 265,4 milyar dolar. Stokun millî gelire oranı yüzde 22,1 seviyesinde… ABD, 18 trilyon dolara ulaşan dış borcuyla, sefilleri oynuyor. Bakmayın siz silah satışlarıyla her yıl 240 milyar dolar topladığına. ABD’nin dış borcunun GSYHİ’ye oranı %98... Yani bugün her Amerikalı 100 bin dolar borçlu. Japonya’nın 2,8 trilyon dolar dış borcu var, GSYHİ’ye oranı %59... İngiltere 9,5 trilyon dolarlık borçlu, GSYHİ’ye oranı %311. Almanya’nın 5,6 trilyon dolar borcu var GSYHİ’ye oranı %145... Fransa’nın borcu 5,3 trilyon dolar, GSYHİ’ye oranı %189… İtalya’nın 2,5 trilyon dolar dış borcu var GSYHİ’ye oranı %114... Yunanistan 514 milyar dolar dış borca sahip, GSYHİ’ye oranı %216...

Hükûmetin açıkladığı ekonominin 3 yıllık yol haritası orta vadeli program saat gibi çalışıyor. En büyük savaş enflasyonla mücadelede. Mayıs ayında 75,45 ile zirve yapan yıllık TÜFE, eylülde 49,38’e inerek, 26 puan geriledi.

Türkiye ekonomide tek kelime ile lig atladı. Göstergelerde müthiş iyileşme var. Enflasyon tehdit olmaktan çıktı, cari açık daraldı, rezervler zirvede.

Gelişmekte olan ülkelerin uluslararası konularda daha çok söz sahibi olmasını isteyen Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin 2006'da "BRIC" grubunu kurdu. Grup adını, bu ülkelerin İngilizce baş harflerinden alıyor. 2011'de Güney Afrika'nın da katılmasıyla grubun adı "BRICS" oldu.

Açıklanan orta vadeli programa iş dünyası tam destek verdi. Uluslararası bankalar, Türkiye’yi güllük gülistanlık bir ülke olarak görüyor, hükûmete övgüler yağdıran raporlar yayınlıyor. Yabancı ilgisi dorukta. 

Türkiye tam bir getiri cenneti!

ABD-Çin ticaret savaşı kızıştı. 2023 yılında Çin'den 427 milyar dolarlık mal ithal eden Amerika Çin'e ancak 148 milyar dolarlık mal satabildi. Dünyanın en büyük ikinci ekonomisiyle olan dış ticaret açığı 279 milyar dolara ulaşınca, Çin’den ithal edilen ürünlere aşırı vergi uygulamaya başladı. Buna Euro Bölgesinin Ukrayna savaşı dolayısıyla ekonomik krize girmesiyle en büyük ticaret pazarındaki daralma eklenince Çin’de dengeler bozuldu, sanayi üretimi, perakende satışlar ve sabit yatırımlarda büyük azalma yaşanıyor, büyüme hızı düşüyor, işsizlik oranı %6’ya yükseldi. ABD Ticaret Bakanlığı Çin’den ithal edilen toplam 18 milyar dolarlık çelik, alüminyum ve bataryalar için %25 yarı iletkenler ve güneş pilleri için %50, elektrikli araçlar için %100 vergi uyguluyor… Amaç yerli sanayii korumak. 27 Eylül’den itibaren Çin’den alınan stratejik ürünlere yönelik gümrük vergilerini daha da arttıracak.

Ekonomi ağacı meyve vermeye başladı. Bazı "Prof." zevat hemen olayları çarpıttı, cari açıktaki daralmayı ülke küçülüyor diyerek milleti zehirlemeye çalıştı...

Hükûmetin 15 aydan beri uyguladığı ekonomik program uluslararası çevrelerin büyük güvenini kazandı. 3 büyük reyting kuruluşu 8 ay içinde kredi notumuzu tam 5 defa artırdı. 12 Ocak’ta Standard and Poors görünümü pozitife çıkardı. 9 Mart’ta Fitch B’den B artıya yükseltti. Ardından S&P 3 Mayıs’ta notu B artı olarak ilan etti. Moodys 3 Temmuz’da kredi notumuzu iki kademe birden arttırıp B1 olduğunu duyurdu, görünüm pozitif dedi. Son olarak Fitch 6 Eylül’de notu B artıdan BB eksiye çıkarırken ekonomi politikasının başarısını şu ifadelerle dile getirdi.