Abdüllatif Uyan

Kendisi anlatır ki: Ben Dünyâ'ya gelince, Babam, büyük hocama götürdü beni önce. Ne zaman ki gelmiştim tam evlenme çağına, Gönderdi dedem beni, bu zâtın ocağına. "Semmâs"ta otururdu, o zaman bu büyük zât. Biz, "Kasr-ı ârifân"da oturuyorduk fakat.

"İmâm-ı Buhârî" ki, hadîste büyük üstâd, Sahîh-i Buhârî'yi o yazdı kendi bizzât. Kitâbullah'tan sonra, bu kitaptır bî-baha. Zîrâ bundan kıymetli, bir eser yoktur daha. Çok küçük yaşta iken, vefât etti babası. Ve lâkin çok sâliha var idi bir anası. Oğlunun tahsîlini, o aldı üzerine.

"Hâce Ahmed Yesevî", küçük yaşından beri, Her sünnete riâyet ediyordu ekseri. Ve "Altmışüç" yaşına geldiğinde o hattâ, Artık arzu etmedi bulunsun bu hayâtta.

"Ahmed-i Yesevî"nin tesirliydi sözleri, Hidâyete getirdi binlerle kimseleri. Bir eseri vardı ki, "Dîvân-ı hikmet" diye, Doludur, insanlara öğüt nasîhat ile.

"Ahmed-i Yesevî"nin birçok talebeleri, Vardı ki, birbirine çoktu muhabbetleri. "Yesevîyye yolu"nda ilerliyen kimseler, Taşırlardı müşterek bâzı husûsiyetler. Çok üstün bilirlerdi kendi "rehber"lerini.

Bir müderris vardı ki, "Mervezî" ismi ile, Düşmanlık besliyordu, "Ahmed-i Yesevî"ye. Lâkin tanımıyordu yakînen kendisini. Yalnız "Kötü" olarak, işitmişti ismini. Hakkında uydurulan yalan ve iftirâya, İnanıp, buğzederdi, bu büyük "Evliyâ"ya.

Talebe yetiştirir, çok ibâdet yapardı. Kendisi "Kepçe-kaşık" îmâl eder, satardı. Bir "Öküz"ü vardı ki bu evliyâ kişinin, Onu kullanırdı hep, onları satmak için. O öküzün sırtında, bir "Heybe" duruyordu. Kepçe ve kaşıkları, ona dolduruyordu.

"Ahmed Nâmıkî Câmî" ümmiydi gerçi, fakat, Kitap yazıp, herkese ederdi çok nasîhat. Tövbe etmek hakkında, buyurdu: (Ey insanlar! Büyük bir hazînedir günâhlara istiğfâr. Hak teâlâ buyurdu: "Tövbe edin hepiniz. Ancak tövbe etmekle kurtulabilirsiniz."

"Ahmed-i Nâmıkî"yi, Herat'ta bir gün yine, Abdullah-i Ensârî, dâvet etti evine. Tam çıkıyorlardı ki, durdu bu mübârek zât. Buyurdu: (Beklememiz gerekiyor bir saat. Zîrâ dertli bir yolcu, geliyor bize şu an. Gelir de bulamazsa, üzülür o müslümân.) Hakîkaten aradan geçince tam bir saat, Hanım ve çocuğuyla, geldi bir müslümân zât.

Bir gün "Ahmed-i Câmî", Herat'a gitmek için, Yola çıktı, kimseye bir haber vermeksizin. Ve lâkin Herat'lılar, bunu haber alarak, Döküldüler yollara, genç ihtiyâr, cümle halk.

"Ahmed Nâmıkî Câmî", çok yüksek bir velîydi. Ve bütün mahlûkâta, pek çok merhametliydi. Cömert olup, herkese yapardı hep iyilik.

"Ahmed Nâmıkî Câmî", nice yıllar, dağlarda, Kalarak, riyâzetler çekti hep oralarda. Mânevî bir emirle, sonra bu mübârek zât, Şehre inip, eyledi halka vâ'z-ü nasîhat. Öyle tesir ve fayda vardı ki sözlerinde, Altıyüzbin günâhkâr, tövbe etti elinde.

Evliyânın büyüğü, asrının bir tânesi. Sahâbe-i kirâma dayanır sülâlesi. "Kötü arkadaş"ları var idi ki önceden, Yer içip gezerlerdi, hiçbir şey düşünmeden. Hattâ içki içmeyi, âdet edinmişlerdi. "Şarap" için, kırk adet küp alıp dizmişlerdi.

Hocası "Behâeddîn Buhârî" hazretleri, Onu, kendi yanına oturturdu ekseri. Çok teveccüh ederdi, sık sık ona dönerek. Söylerdi kıymetini, bâzı kere överek. Derdi ki: (Her ne zaman, ben Alâeddînimi, Gördüğümde, muhakkak hâtırlarım Rabbimi.) Henüz hayâtta iken "Behâeddîn Buhârî", Ona havâle etti, cümle talebeleri.

"Alâüddîn-i Attâr" anlatır ki şöylece: Muhammed Behâeddîn, beni kabûl edince, O kadar çok oldu ki, bağlılığım ve sevgim, Yanından, bir an bile ayrılmak istemezdim. Zîrâ onun yanında kaldığım az bir zaman, Üstündü, onsuz geçen haftalardan, yıllardan.

"Alâüddîn-i Attâr", büyük âlim, evliyâ. Onun gelmesi ile, aydınlandı bu dünyâ. Babası, Buhârâ'da hayli zengin bir zâttı. Öldüğünde, geriye pek fazla mal bıraktı. Ve lâkin "Alâüddîn", hiç almadı para, mal. Bahaddîn Buhârî'ye talebe oldu derhal.

"Alâüddîn-i Attâr", büyük bir velî idi. Çok zengin ve soylu bir âileye sâhipti. Gitti bir gün hazreti "Bahaddîn Buhârî"ye, Dedi: (Kabûl buyurun, beni talebeliğe.)

Hindistân'da yetişen, bir büyük evliyâ zât. Bindörtyüz otuzüçte, orada etti vefât. Zâhirî ilimleri öğrenip pek mükemmel, "Tasavvuf"a girmeyi istedi bir an evvel.

Evliyânın büyüğü, esseyyid "Emîr Külâl". Etmemişti ki henüz âhirete intikal, Ölüm hastalığında, bildi ki yaklaştı "mevt". Talebeyi toplayıp, eyledi bir vasiyyet.

Bir gün "Emîr Külâl"le, yanında talebeler, Sohbet ediyorlardı oturmuşlar berâber. Bir ara, güzel yüzlü bir genç girdi içeri. Selâm verip, edeble oturdu diz üzeri. Sohbetin arasında, o gence, Emîr Külâl, Dönüp suâl etti ki: (Oldu mu o iş ikmâl?) Dedi ki: (Bitirmeye, gece gün ettik devam.