Mehmet Oruç

Kibir, kendisini başkasından üstün görmektir. Kibirli kimsenin kalbi, kendini başkasından üstün görmekle râhat eder. Diğer bir kötü huy olan "Ucb" ise, kendini başkalarından üstün bilmektir. Burada başkasını düşünmez. Kendini ve ibâdetlerini beğenir.

Hak teâlâ her şeyden evvel aklı yaratmıştır. Ve ona ilim, zekâ, doğruluk, cömertlik, tevekkül, korku, ümmîd gibi hasletleri vermiştir. İşte, bu akla sahip olan kimseler, yaratılışlarındaki gâyeyi, yanî cenâb-ı Hakkın varlığını birliğini kabul ederek, Onun rızâsına kavuşurlar.

Şeytan kaza ve kader konuları ile insanı tuzağa düşürmek ister. İnsanın işlerini Allahü teâlânın ezelde takdîr etmesi demek, insanın neleri irâde edeceğini bilmesi ve dilemesi demektir. Bunları Levh-ül-mahfûzda yazmıştır.

Şeytan sekizinci hîle olarak riyâyı tavsiye eder. Herkes görsün de, beğensin, der. Buna cevâb olarak, kendine fayda ve zarar vermek, kimsenin elinde değildir. Başkalarına ise, hiç veremezler. Böyle olan kimselerden birşey beklemek abes olur, bâtıl olur. Fayda ve zarar veren ancak Allahü teâlâdır. Yalnız onun görmesi, bana yetişir, demelidir.

Şeytan altıncı hîle olarak, ibâdetlerini gizli yap. Allahü teâlâ, senin sevgini ve şerefini insanların kalbine yerleştirir, diyerek gizli riyâya düşürmek ister. Buna karşılık, ben Allahü teâlânın kuluyum. O, benim sâhibimdir. İbâdetimi isterse beğenir, isterse red eder. İnsanlara bildirip bildirmemesine karışamam, demelidir.

Para, zenginlik çok kimseyi değiştirdiği gibi, Karun'u da değiştirdi. Hem de ne değişiklik. İlk işi, velinimeti Musa aleyhisselama muhalefet etmek oldu. Altından bir ev yaptırıp, burada ziyâfetler vererek, kendine taraftar toplamaya başladı.

Zenginlik, refah seviyesinin zirvede olması, herkesin arzu ettiği bir şey. İnsanoğlu hep bunun hayali ile yaşar. İnsanın hayatta kalabilmesi, topluma hizmet edebilmesi için zengiliklik çok faydalıdır. Ancak, kontrol elden kaçtığında faydalı olduğu kadar da zararlıdır. Nice insanları hatta devletleri, milletleri, medeniyetleri, cemaatleri yok edip bitiren de bu refah seviyesidir. Bundan kurtulan çok az insan, yine çok az medeniyet vardır. Kazanılması çok zor bir imtihan bu.

Şeytanın hîleleri çoktur. Bunlardan onu mühimdir: Birincisi, Allahü teâlânın senin ibâdetine ihtiyâcı yoktur, der. Buna karşı Bekara sûresi, altmışikinci âyetinin "Amel-i sâlihin faydasi, bunu yapanadır" meâl-i şerîfini hâtırlamalıdır.

İnsanın nefsi dâimâ zararlı şeyler ister. Şeytan ise, çok hayırlı işe mâni' olmak için, az hayırlı olan şeyde vesvese verir. Büyük günaha sürüklemek için, küçük hayır yapmağı da vesvese eder. İnsan, şeytanın bir vesvesesine uymazsa, bundan vazgeçer. Başka vesveseye başlar.

Hadîs-i şerifte, "İnsanlara vâiz olarak ölüm yetişir. Zenginlik isteyene, kazâ ve kadere iman etmek yetişir" buyurdu ve "İnsanların en akllısı, ölümü çok hâtırlayandır. Ölümü çok hâtırlayan insana, dünyada şeref, âhırette yüksek dereceler nasîb olur" ve "Allahü teâlâdan hayâ ediniz. Başkalarına kalacak olan şeyleri toplamakla vaktinizi kaybetmeyiniz.

Tûl-i emel, zevk ve safâ sürmek için çok yaşamağı istemektir. İbâdet yapmak için, çok yaşamağı istemek, tûl-i emel olmaz. Tûl-i emel sâhipleri, ibâdetleri vaktinde yapmazlar. Tövbe etmeği terk ederler. Kalbleri katı olur. Ölümü hâtırlamazlar. Va'z ve nasîhatdan ibret almazlar.

İbâdet, Allahü teâlânın rızâsına kavuşmak için yapılır. Başkasının muhabbetine, ihsânına kavuşmak için yapılan ibâdet, ona tapınmak olur. Allahü teâlâya ihlâs ile ibâdet etmemiz emir olundu. Hadîs-i şerifte, "Allahü teâlânın birliğine iman edenden ve namazı ve zekâtı ihlâs ile yapandan Allahü teâlâ râzı olur" buyuruldu.

Günah işleyecek kimsenin, bu günahtan vazgeçmesi, Allahü teâlâdan korktuğu için veya insanlardan hayâ etdiği için, yâhud başkalarının yapmasına sebep olmamak için olur. Allahü teâlâdan korkarak terk etmenin alâmeti, o günahı gizli olarak da işlememektir.

Menfaat için, şöhret için vaaz vermek, nasîhat etmek, kitap yazmak da riyâ olur. Nasihat, emr-i ma'rûf ve nehy-i münker demektir. Münâkaşa etmek, başkalarından üstün görünmek ve övünmek için ilim öğrenmek de, riyâ olur. Dünyalık elde etmek, yani mal, mevki elde etmek için ilim öğrenmek de riyâ olur.

Bütün kötülüklerde olduğu gibi, toplumların huzurunu, birlik ve beraberliğini yok eden ırkçılık, ayırımcılık illetinin de kaynağı, hamisi Batı'dır. Mesela, İngilizlere göre insanlar üç kısma ayrılır:

Bugün de geçmişte de, bazı insanların, milletlerin kendilerini diğer insanlardan ve diğer milletlerden üstün görmesi kendilerini ve toplumu sıkıntıya sokmuştur. Bu, devletleri, milletleri, cemaatleri içeriden yiyip bitiren bir illet bir hastalıktır aslında. Bu hastalığa yakalanan insanlar, zekasını, aklını, ırkını öne sürerek itibar görmenin, yönetmenin, söz sahibi olmanın kendi hakkı olduğuna inanırlar.

Riyâ, birşeyi olduğunun tersine göstermektir. Kısaca, gösteriş demektir. Âhıret amellerini yaparak âhıret yolunda olduğunu göstererek, dünya arzûlarına kavuşmak demektir. Kısaca, dünya kazancına dîni âlet etmektir. İbâdetlerini göstererek, insanların sevgisini kazanmaktır.

Bugün de geçmişte de, bazı insanların, milletlerin kendilerini diğer insanlardan ve diğer milletlerden üstün görmesi kendilerini ve toplumu sıkıntıya sokmuştur. Bu, devletleri, milletleri, cemaatleri içeriden yiyip bitiren bir illet bir hastalıktır aslında. Bu hastalığa yakalanan insanlar, zekasını, aklını, ırkını öne sürerek itibar görmenin, yönetmenin, söz sahibi olmanın kendi hakkı olduğuna inanırlar.

Kötü huylardan biri de tanımadığı, itikadını, yaşayışını bilmediği kimselerin peşinden gitmektir. Ehl-i sünnet âlimi olduğu anlaşılmayan kimsenin sözlerinin, kitaplarının ve kendisinin medh olunmasına, yaldızlı, ateşli propagandalara aldanarak, buna tâbi' olmak câiz değildir.

Kötülüklerden, kötü huylardan kurtulmanın yolu, İslamiyete uymak, ibadet etmek ve İslamiyetin istediği şekilde yaşamaktır. Niyyet ederek İslâmiyete uymağa (İbâdet) etmek denir. Allahü teâlânın emirlerine ve yasaklarına (İslâmiyet) denir. Emir edilenlere (Farz), yasak edilenlere (Haram) denir.