Abdüllatif Uyan

"Hakîm-i Tirmizî" ki, hâlis Allah adamı. O idi zamanının büyük hadîs imâmı. Genç iken, temiz kalbi yanardı "ilim" için. Yollarını arardı ilim tahsîl etmenin. İki arkadaşıyla, bir gün karar verdiler.

Hâtim dedi: (Ey hocam, baktım şu insanlara, Helâl haram demeden, kazanırlar hep para. Bir lokma ekmek için, girerler çok zillete, Katlanırlar bu yüzden bir hayli eziyete.

Hâtim dedi: (Ey hocam, beşinci istifâdem, İnsanlara baktım ve çok hayret eyledim hem. Şöyle zannederler ki bâzıları maalesef: İnsan, "Dünyâlık" ile bulur kıymet ve şeref. Makam sâhiplerine, gösterirler çok hürmet.

Hâtim dedi: (Ey hocam, faydamın ikincisi, Nefsinin peşi sıra koşar gördüm herkesi. Onun isteklerini, helâl-haram demeden, Yapıyorlar, Allah'tan hiç de hayâ etmeden.

O "Hâtim-i Es'am" ki, devrinin bir tânesi. Velîlerden "Şakîk-i Belhî"nin talebesi. Çocuk yaşta başladı hocasının dersine. Vâkıf oldu bilcümle ilimlerin hepsine.

Bir gün "Şakîk-i Belhî" Mekke'ye vardığında, İnsanlar haber alıp, toplandılar yanında. Onlardan bir tânesi yaklaşıp ona bizzât, İstirhâm eyledi ki, etsin biraz nasîhat.

Halîfe Hârun Reşîd, bir gün "Şakîk Belhî"ye, Ricâ etti: (Bana bir nasîhat eyle!) diye. Buyurdu ki: (Ey Hârun, gaflete gelme sakın. Zîrâ "ölüm", insana uzak değil, çok yakın.

Bir yıl "Şakîk-i Belhî", Hacca gitmek üzere, Hazırlığını yapıp, çıktı hemen sefere. Bağdat'ta mola verip, eyledi istirâhat. Halîfe haber alıp, çağırttı onu bizzât.

Bir gün zengin bir adam, "Şakîk hazretleri"ne, Gelip, bir istirhâmda bulundu kendisine. Dedi ki: (Ey efendim, ben zengin bir kimseyim. Her ihtiyâcınızı karşılamak isterim.) Onun bu teklîfine karşılık, bu büyük zât, Buyurdu: (Olabilir, şartım var benim fakat.) Zengin, hayret içinde dedi ki: (Ey efendim! O şartınız nedir ki, bunu çok merak ettim.)

Tüccârlık yapıyordu gençlik senelerinde. Bir "kıtlık" başgösterdi, bir ara Belh şehrinde. Bu yüzden, suratları asık idi herkesin. Açlıktan gülmüyordu yüzleri hiç kimsenin. Rastladı o sırada neş'eli bir köleye.

"Belh" şehrinde ikâmet ediyordu evvelden. Tüccârlık yapıyordu, henüz tövbe etmeden. Türkistân'a gitmişti, genç iken mal almaya. O yeri merak edip, başladı dolaşmaya. Bir "Puthâne" görerek, girdi hemen içeri. O anda içeride, var idi "yaşlı" biri.

Bu büyük zât, "Mâsum-u Fârûkî"nin oğludur. "İmâm-ı Rabbânî"nin sevgili torunudur. Bu çocuk doğduğunda, babası, dedesiyle, "Ecmir"de bulunurdu, ilim vesîlesiyle.

Evliyânın büyüğü, ilmin hazînesiydi. "Ubeydullah Ahrâr"ın mümtâz talebesiydi. Kendisi anlatıyor: Talebelik çağında, Bir arkadaşım vardı, "Nîmetullah" adında.

"Yûsuf Mahdûm" adında vardı ki bir evliyâ, Duâları, müstecâb olurdu ekseriyâ. Bir kimse de vardı ki, bu zâta hizmet eden, Adı "Mehmet Dede"ydi, çocuğu olmazdı hem.

Bu dünyânın en büyük devlet adamlarından. Hem dahî âlimlerin dostu idi "Timur Hân". "Seyyid Emîr Külâl"in sohbetinde bulundu. Mânevî evlâtlığa, hem de kabûl olundu.

"Timur Hân"a sordular: (Böyle yükselmenize, Sebep olan şey nedir, söyleyin lütfen bize.) Dedi ki: (Ermek için arzu ve murâdıma, "Karınca"yı, kendime örnek aldım dâimâ. Şöyle ki, bir savaşta yenilmişti ordumuz.

"Esseyyid Emîr Külâl", bir nazar etti ona. Buyurdu ki: (Çok mühim işler olacak sana. Velâkin hepsinde de, muvaffak olacaksın. Ülkeyi baştan başa, mülküne katacaksın.) Yoluna devam edip sonra o mübârek zât, Namâz kılıp, tefekkür eyledi yarım saat.

"Timur Hân"ın babası, "Emîr Toragay Hâkân", Tertemiz, çok sâlih bir Müslümândı o zaman. "Seyyid Emîr Külâl"in talebesiydi hem de. Ondan, çok istifâde etmişti o devirde.

"Nasîrüddîn-i Mahmûd", velîlerden bir kişi. Sünnet-i seniyyeye uygun idi her işi. Küçükken, babasının âniden ölmesiyle, Annesi ilgilendi, onun yetişmesiyle.

Vaktiyle dört arkadaş, gelerek bir araya, Tahsîl-i ilim için, geldiler "Buhârâ"ya. Zâhirî ilimleri öğrenip bir hocadan, İçlerine bir "ateş" düşüverdi sonradan.