İsa Karakaş

Hükûmet tarafından 28 maddeden müteşekkil “Torba Kanun” “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” adı altında TBMM’ye intikal ettirildi.

Tüm toplumu kapsayıcı ve sağlam temeller üzerine inşa edilen Batı Avrupa Birliği ülkeleri; aile dinamiklerindeki değişim ve çözülmelere bağlı olarak azalan nüfus, dijital teknolojiler ve robotik gelişmeler ve yapay zekânın iş dünyasında yaygınlaşmasıyla birlikte değişen endüstriyel iş ilişkileri faktörlerini masaya yatırarak sosyal güvenlik sistemlerini yeniden kurgulamaktadır.

Sosyal güvenlik reformunun en önemli ayağını “Genel Sağlık Sigortası” oluşturmaktadır. Birkaç istisna dışında şu anda neredeyse toplumun tamamı genel sağlık sigortası kapsamında yer almaktadır.

Son 15 yılda hemen her yıl veya iki yılda bir yapılandırma kanunları çıkarılmıştır. Son olarak 2021 yılında yapılan SGK borç yapılandırmasından 2 yıl geçmeden 12.03.2023 tarihli ve 32130 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan, 7440 sayılı Kanun ile yeniden yapılandırma kanunu çıkarılmıştır.

SGK ve Emekli Sandığı mevzuatı gereğince tüm memurların ocak ayında maaşlarının güncellenmesi zorunlu bulunmaktadır. SSK ve Bağ-Kur emeklilerinden farklı olarak memur ve memur emeklilerinin maaş güncellenmesinde cari toplu sözleşmede yer alan hükümler esas alınmaktadır. Bu muvacehede geçtiğimiz temmuz ayında memur ve memur emeklilerinin %19,31 oranında güncelleme yapılmıştır. Aynı aydan geçerli olmak üzere SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin maaşları ise 6 aylık enflasyon farkı dikkate alınarak %24,73 oranında güncellenmiştir.

Emeklilik uygulamasında hizmet borçlanmaları büyük bir öneme haiz bulunmaktadır. Borçlanmalarla eksik kalan gün sayısı doldurulurken bazen de erken emeklilik de söz konusu olmaktadır. Ayrıca emeklilik maaşının artırılmasında da avantaj sağlanabilmektedir. Memurların emeklilik işlemleri işçi ve diğer sigortalılara göre farklılık arz ettiği gibi borçlanma olarak bilinen hizmet satın alma esasları da farklıdır. Emekli Sandığına tabi memurlar açısından borçlanma; emeklilik hakkı tanınmadan geçmiş hizmetlerin, çeşitli Kanunlarda öngörülen kurallara uyularak iştirakçiler tarafından kesenek ve karşılıkları ödenmek suretiyle emeklilik işlemlerinde nazar-ı dikkate alınmasına yönelik “Hizmet Saydırma” veya “Hizmet Satın Alma” işlemidir. Buna göre, bir hizmetin borçlandırılabilmesi için;

SGK mevzuatı gereğince emeklilerin gelir ve aylıklarının, her yılın ocak ödeme tarihlerinden geçerli olmak üzere, bir önceki 6 aylık döneme göre Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan en son temel yıllı tüketici fiyatları genel indeksindeki değişim oranı (TÜFE) kadar artırılarak belirlenmesi gerekmektedir. Bu belirleme şekli hem kendi çalışmalarından dolayı maaş alanlar emekliler hem de ölen sigortalıların hak sahiplerine bağlanmış olan aylık ve gelirler için de geçerli bulunmaktadır.

Ülkemiz açısından demografik verileri de TÜİK istatistikleri aracılığıyla ortaya çıkmaktadır. Bu Kurumun son verilerine göre yıllık nüfus artış hızı 2022 yılında binde 7,1 iken, 2023 yılında binde 1,1 oldu. Önümüzdeki yıllarda nüfus artış hızının daha da kötüye gideceği hatta eksiye düşeceği realitesiyle karşı karşıyayız. Bu durum nüfus artış hızında alarm düzeyinde olağanüstü düşüşlere işaret ederken beraberinde yaşlı nüfus ve bakım sorununu ortaya koymaktadır.

Son 20 yıl içinde tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de çalışanlara yönelik çok sayıda önemli düzenlemeler yapılmıştır. Özelikle doğuma bağlı olarak yarım çalışma, kısmi süreli çalışma ve ücretsiz izinler gibi düzenlemeler aileleri bir nebze de olsa rahatlatmıştır.

Hükûmet tarafından 46 maddeden oluşan “Dahiliye Memurları Kanunu ve Bazı Kanunlar ile 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” yeni TBMM’ye verildi.

Devlet memurları Kanununda kamu görevlilerinin hiyerarşik konumu, sorumluluk düzeyi, yürütmüş oldukları görevin önemi, hizmet sınıfı, kadro unvanı/derecesi ve eğitim durumu gibi kriterler esas alınarak ek gösterge sistemi düzenlenmiştir. Geçtiğimiz yıl bu kapsamda, başta öğretmen, polis, sağlık çalışanları ve din görevlileri ile yardımcı hizmetler sınıfına dâhil kadrolarda çalışanlar olmak üzere tüm kamu görevlilerinin ek göstergelerinin yükseltilmesi yönünde düzenlemeler yapılmıştır.

TÜİK’in 10 Ekim 2024 günü yayınlanan Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarına göre; 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı 2024 yılı Ağustos ayında bir önceki aya göre 3 milyon 55 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise %8,5 seviyesinde gerçekleşti. İşsizlik oranı erkeklerde %7,0 iken kadınlarda %11,4 olarak tahmin edilmiştir.

Dün 101. yılını kutladığımız Cumhuriyet Bayramı; Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanuna göre ulusal bayramlar arasında yer almaktadır. Buna göre Türkiye'nin içinde ve dışında devlet adına yalnız bugün tören yapılmaktadır. Bayram 28 Ekim günü saat 13.00'ten itibaren başlar ve 29 Ekim günü devam eder.

Son çeyrek asırda kadınların özellikle de annelerin çalışma hayatına dâhil olmasına yönelik birçok kolaylıklar sağlanmıştır. Buna karşın anne olmanın gerektirdiği yükümlülüklerin yerine getirilmesi ve çocuğun anne sevgisiyle sağlıklı yetişmesi için birçok kadın çalışma hayatından belirli bir dönem ya da tamamen çekilmektedir. Bu durumda emeklilik için gereken prim gün sayılarını tamamlayamamaktadır. İşte buradan hareketle 2008 yılında kadınlara doğum borçlanması hakkı verilmiştir.

Başta Almanya olmak üzere diğer yabancı ülkelerdeki gurbetçilerimizi ilgilendiren en önemli husus yurt dışı borçlanması ve emekliliğidir. Bu düzenlemeler hâlen yurt dışında bulunan ve belirli bir süre bulunduktan sonra yurda dönüş yapan 9 milyonu aşkın vatandaşımızı yakından ilgilendirmektedir.

"İsrail Terör Örgütü"nün bir yılı aşkın zamandan beri Filistin soykırımında özellikle on binlerce bebeği canavarca hislerle katletmesi insan olan herkesi dehşet içinde bırakmıştır. “İsrail Terör Örgütü”nün bu vahşice bebek katliamları tüm hızıyla devam ederken, geçtiğimiz günlerde kamuoyunda “Bebek Katili Yenidoğan Çetesi” olarak adlandırılan suç örgütünün gayriinsani faaliyetlerine ilişkin iddialar toplumda bir kez daha infiale sebep olmuştur.

Özellikle emeklilik planlaması yapan okuyucularımızın en çok merak ettiği konulardan biri de yeni yılda kıdem tazminatı üst sınırının ne kadar yükseleceği hakkındadır.

Geçen sene yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimi esnasında emeklilere verilen yüksek refah artışı ve seyyanen zammın ifa edilmemesine binaen emekliler serzenişte bulunmuştu. Ayrıca yapılan zamların da düşük kalmasıyla birlikte geçim sıkıntısı çeken emeklilerin serzenişleri daha da artmıştır. Bu muvacehede Cumhurbaşkanımızın emeklilere iyileştirme yapılması talimatı üzerine ilgili bakanlıklarda uzun süren çalışmalar yapılmıştır.

Kadınların çoğunluğu doğum nedeniyle çalışma hayatına ara vermektedir. Bu durumda emeklilik için gereken prim gün sayılarını tamamlayamamaktadır. İşte buradan hareketle kadınların emeklilik için eksik kalan primlerini doğum borçlanmasıyla ikmal etmeleri mümkün bulunmaktadır. SGK açısından doğum borçlanması hizmet borçlanması olarak değerlendirilmektedir. Daha erken emeklilik açısından hizmet borçlanmaları bazı durumlarda eksik prim gün sayıları geriye doğru hemen doldurularak emekli olunması, bazı durumlarda emeklilik için gereken yaş şartını öne çekerek daha erken yaşta emekli olmak için avantaj sağlamaktadır. Özellikle staj ve çıraklık çalışması bulunan kadınlar için doğum borçlanması ayrı bir öneme haiz bulunmaktadır. Keza bu durumda olan kadınların 8 Eylül 1999 günü ve öncesinde staj ya da çırak olarak tescilli çalışmalarının bulunması hâlinde EYT’li olarak erken emekli olmaları da mümkün bulunmaktadır.

2025 yılında geçerli olacak asgari ücretin belirlenmesi için Asgari Ücret Tespit Komisyonunun toplantı takviminin aralık ayının ilk haftasında açıklanması bekleniyor. Akabinde aralık ayı içinde yapılacak toplantılar neticesinde en geç 31.12.2024 gününe kadar ilan edilecektir. Bu bağlamda sürecin başlaması ve nihayete ermesine daha iki aydan fazla zaman olmasına karşın kamuoyunda yeni asgari ücret uzun zamandan beri gündemde ve merak konusu. Keza en son 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren net asgari ücret 17 bin 2 TL olarak uygulanmaktadır. Sadece ilk 6 ayda %24,73 oranında enflasyon farkı gerçekleşmesine karşın temmuz ayında güncelleme yapılmamıştır.