Mehmet Oruç

Gıybet, hem Allah huzûrunda ve hem de insanların hakkı olması bakımından çok büyük mes'ûliyeti mûcib bir hatâ ve büyük bir günâhtır. Gıybet edenlerin dili, kıyâmet günü fecî bir manzara arz ederek bütün mahlûkat arasında mahcûb ve rezîl olacaktır.

Gıybet, din kardeşinin işitince üzüleceği bir kusûrunu arkasından söylemektir. Yâni belli bir mü'minin aybını, onu kötülemek için arkasından söylemek, gıybet olur. Meselâ, bedeninde, nesebinde, ahlâkında, işinde, sözünde, dîninde, dünyasında, hattâ elbisesinde, evinde bulunan bir kûsur arkasından söylendiği zaman, bunu işitince üzülürse, gıybet olur. Kapalı söylemek, işâret ile, hareket ile bildirmek, yazı ile bildirmek de, hep söylemek gibi gıybettir. Bir Müslümanın günâhı ve kusûru söylendikte, elhamdülillâh, Allah bizi hayâsız yapmadı gibi, onu kötülemek, çok çirkin gıybet olur. Falanca kimse, çok iyidir, ibâdette şu kusûru olmasa, daha iyi olurdu demek gıybet olur.

İbrahim Edhem hazretleri, gıybet edenleri azarlamakta insanların en şiddetlilerindendi. Bir gün kendisini adamın biri yemeğe çağırmıştı. Adamın evine gittiği zaman onun, birisinin gıybetiyle meşgul olduğunu gördü ve ona; "Biz buraya insan eti değil, yemek yemeye gelmiştik.

Allah adamları bulundukları sohbet ortamlarında gıybet kapısını kapalı tutarlardı.

Kimsenin ayıbını yüzüne vurmazdı. Kimseden şikâyet etmez, arkasından söylemezdi. Bir kimsenin sözünü veya işini beğenmediği zaman, "Bazı kimseler, acaba neden şöyle yapıyorlar?" derdi...

Eski zamanlarda bir kimse büyük bir suç işler. İdama mahkûm olur.

Meymun bin Mihran buyurdu ki: "Yalan, bazı yerlerde doğrudan daha hayırlıdır! Acaba bir kişi kılıçla başka bir insanı öldürmek için kovalıyorsa, o kovalanan insan bir eve girse, kovalayan adam sana gelip 'Sen filan adamı gördün mü?' dese ne dersin? 'Hayır, görmedim' demez misin? İşte bu, farz olan bir yalandır' dedi.

Eshâbından birini üç gün görmese, onu sorardı... Yolda karşılaştığı Müslümana önce kendi selâm verirdi. "Bir kavmin efendisi, en üstünü, onlara hizmet edendir" buyururdu...

Meymun bin Ebî Şebib anlatır: Bir mektup yazmak için oturdum. Bir kelimeye geldim. Eğer o kelimeyi yazarsam mektubu güzelleştirmiş ve fakat bunun yanında yalan söylemiş olacaktım. Bu bakımdan terk etmeye karar verdim. Sonra şöyle bir ses duydum: "Allah, iman edenleri dünya hayatında da, ahiret hayatında da sağlam sözle tesbit eder." (İbrahim/27)

Müslümanın kendi çocuğu da olsa yalan vaadde, sözde bulunmaması lazımdır. Bu hâl çocuğu yalana alıştırmak olur. Bir baba, çocuğunun istedikleri şeyleri bugün alırım, yarın alırım, bugün unuttum gibi sözlerle isteklerini unutturmak ister. Aslında çocuk bunu unutmaz... Bu şekilde aldatılan çocuğun babası yaşlanır ve işi oğluna kalır. Artık oğlu çalışacak hem eve, hem de anne ve babasına bakacaktır. Artık baba bakıma muhtaçtır. Oğlundan bir istekte bulunur: "Hay hay, derhal baba yarın getireyim, cevabını verir."

İmam-ı Gazali hazretleri buyurdu ki: Vaadini yerine getirmemek niyetiyle başkasına söz veren veya özürsüz olarak vaadini yerine getirmeyen mesul olur.

İnsan çoğu zaman iyi niyetle vaadde bulunur. Daha sonra nefis, şeytan devreye girip, çoğu zaman o vaadi yerine getirmesine mani olur.

Kişinin doğruyu söylemesinde zarar görmesi söz konusu olduğunda tavsiye edilen, karşı tarafın farklı manada algıladığı bazı örnek davranış şekilleri vardır:

Resulullah efendimiz buyurdu ki: "Üç sınıf insan vardır ki Allahü teâlâ onları sever: 1- Arkadaşını korumak için düşmana karşı göğsünü, ölünceye kadar siper eden kimseyi, 2- Kendisine eziyet veren kötü bir komşusu olduğu halde ölünceye veya göç edinceye kadar sabredip onun eziyetine göğüs geren kimseyi, 3- Arkadaşları ile yolculuğa veya düşman üzerine giden, yolculuğun kendilerini yorduğu, herkesin yatıp dinlenmeyi arzuladığı bir zamanda, arkadaşları yatarken bir kenara çekilip namaz kılan, arkadaşları uyanıncaya kadar ibadetle meşgul olan kimseyi. Üç grup insan da vardır ki Allahü teâlâ onları sevmez: 1- Fazla yemin eden tüccar, 2- Gururlu olan fakir, 3- Verdiğini başa kakan cimri.

Kişi istese de hayra para harcayamıyor; şerre, kötü yere harcama kalemleri o kadar çoğaldı ki, hayra harcamaya sıra gelmiyor. Çünkü gelir artınca harcama kalemleri bu artış oranından daha çok artıyor...

Dünyalığın, konforun artmasıyla doğru orantılı olarak huzurumuz da artmadı. Sahip olunan maddi imkânlar samimiyetin yerini bencilliğe; huzurun yerini de, huzursuzluğa, stres ve depresyona bıraktı.

İsmail bin Vâsıt şöyle anlatıyor: Ebubekir Sıddîk, Resulullahın vefatından sonra ağlayarak şöyle dedi: Bir sene önce Allahın Resulü şimdi bulunduğum yerde durdu ve şöyle buyurdu: "Yalandan sakınınız. Çünkü yalan, fısk ve fücurla beraberdir. Bunların ikisi de cehennemdedir.", "Muhakkak ki yalan, ateşin (Cehennem) kapılarından bir kapıdır."

Hazreti Ali buyurdu ki: "Allahü teâlânın katında en büyük hatâ, dilin yalan söylemesidir, en kötü pişmanlık da, kıyâmet günündeki pişmanlıktır."

Yalan söylemek, pek bayağı ve en aşağı bir iştir. Dünyada zilleti gerektiren şeylerin en büyüğüdür. Âhirette ise zelîl ve rüsvây olmayı îcâb ettiren pek fenâ bir şeydir.

Peygamber Efendimizin, İslâmiyeti yaymaya başladığı zamanlarda, Mekke'de Rügâne isminde meşhur bir pehlivan vardı. Çok kuvvetli idi. Kimse sırtını yere getiremiyordu.