Mehmet Oruç

"Bir kimse ölünce, ameli kesilir, amel defteri kapanır. Yalnız şu üç kimsenin amel defteri kapanmaz: Sadaka-i câriyesi, ilmî bir eseri, kendisine duâ eden hayırlı bir evlâdı olan..."

İslam büyükleri, söz taşımak (nemmamlık) gıybet etmekten daha fenadır. Çünkü, fitneye sebep olur, insanları birbirlerine düşürür, kavgalara, ölümlere sebep olur, demişlerdir. Adamın birisi hizmetçi alırken kötü huyu olup olmadığını sorar. Biraz koğucudur, derler. "Mühim değil" diyerek hizmetçiyi alır.

Söz taşımak, gıybet gibi haramdır, hatta ondan daha fenadır. Bundan ve diğer günahlardan kaçınmak, nefs ile cihad olup, cihad-ı ekber olarak bildirilmiştir.

İmam-ı Gazali hazretleri su-i zanna düşmemek için nasıl davranılması gerektiği hususunda buyurdu ki:

Gıybet, üç türlüdür: Birincisinde, ben gıybet etmedim, onda bulunan şeyi söyledim, der. Böyle söylemek, küfür olur. Çünkü, harama, helâl demiş olur.

Kalben yapılan gıybete su-i zan denir, haramdır! Bu bakımdan başkasının kötülüklerini dil ile zikretmek haram olduğu gibi, Müslüman hakkında içinden su-i zanda bulunmak, onun hakkında kötü düşünce beslemek de haramdır.

İmam-ı Gazali hazretleri altı madde hâlinde bildirir:

"İmam-ı a'zam, Abdülkâdir-i Geylânî gibi büyük evliyâ idi. Fakat âlimler kendi aralarında taksim-i a'mâl (iş bölümü) eylemişlerdir. Yanî her biri zamanında neyi bildirmek icâb ettiyse onu bildirmişlerdir..."

"Ey Ebû Hanîfe! Sen beni iyi tanıdın ve bana güzel hizmet ettin. Seni ve kıyâmete kadar, senin yolunda gidenleri af ve mağfiret ettim..."

Gıybetin meydana gelmesinde fiil de söz gibidir. İşaret, îma, dudak bükme, göz kırpma, yazı, hareket ve maksadı belirten her türlü söz, açıkça söylemek gibidir. O halde bunların tümü gıybet ve haramdır.

İslam büyükleri; başkasını, hoşuna gitmeyecek bir vasıfla anmanın gıybet olduğunda ittifak etmiştir. Nitekim Peygamber aleyhisselam şöyle buyurmuştur: -Gıybetin ne olduğunu biliyor musunuz?

İslam büyükleri gıybet hakkında buyurdular ki: Selef-i sâlihînden bazısı, abdesti bozulunca hemen abdest aldığı gibi, ağzından, gıybet olan bir söz kaçırmış olsa, hemen abdestini tazelerdi. Yine onlardan bazıları oruçlu iken gıybet etmiş olsalar, o günkü oruçlarını kaza ederlerdi. Fıkhî bakımdan, gıybet yapılınca tekrar abdest almak veya orucu kaza etmek lâzım olmadığı hâlde, o büyükler, emirlere bağlılıktaki yükseklikleri, günahlardan son derece kaçınmaları ve gıybetin çirkinliği sebebiyle böyle yaparlardı.

Resulullah Efendimiz, "Gıybetten kaçınınız! Muhakkak ki gıybet, zinadan daha kötüdür. Çünkü kişi, bazen zina eder, tevbe eder ve Allah tevbesini kabul eder. Gıybet yapan bir kimse ise, gıybeti yapılan kişi kendisini affetmedikçe Allah tarafından affedilmez" buyurdu.

Atâ el-Horasanî buyurdu ki: "Başkalarının sizi gıybet etmesinden kederlenmeyin. Zira gıybet eden farkında olmayarak size iyilik etmiş olur. Bize ulaşan habere göre, adamın birisini bir defa gıybet etmişler ve o adamın günahlarının yarısı, bu yüzden affedilmiştir."

Eshâb-ı kirâm birbirlerine rastladıkları zaman birbirlerini güler yüzle karşılar, gıyablarında konuşmazlardı ve bunun, amellerin en faziletlisi olduğunu ve bunun aksini yapmanın da münafıkların âdeti olduğunu bilirlerdi.

"Bunca Müslümanların halîfesi olarak, biz sünnet ölçülerine dikkat etmezsek, ümmet-i Muhammed bundan zarar görür!.."

Abdullah bin Mübârek hazretleri buyurdu ki: "Eğer ben gıybet etmiş olsaydım, anam ve babamı gıybet ederdim. Zira hasenatımı bağışlamam için, onlar başkalarından daha lâyıktır."

"Yapmayın efendiler! Sultan Abdülhamid Han, bu memleketin nûrudur. Dünyâda denge unsurudur. O'nu tahtından indirirseniz millet harâb olur. Dünyâ perişân olur!.."

Gıybet etmenin kefâreti, üzülmek, tevbe etmek ve onunla helâlleşmektir. Affetmezse, onu övmeli, sevdiğini bildirmeli, yalvarmalı, gönlünü almalıdır. Helâl etmezse hak yine onundur. Pişmân olmadan helâlleşmek, riyâ olur, ayrı bir günâh olur. Ölüyü gıybet de harâmdır.

İnsanı gıybet etmeye sürükleyen sebebler çoktur. Bazıları şunlardır: Ona karşı düşmanlık, yanında olanların fikirlerine uymak düşüncesi, sevilmeyen bir kimseyi kötülemek, kendisinin o günâhta bulunmadığını bildirmek, kendinin ondan üstün olduğunu bildirmek, hased etmek, yanında bulunanları güldürmek, şakalaşmak, onunla alay etmek, ummadığı kimsenin harâm işlemesine hayretini bildirmek, buna üzüldüğünü, ona acıdığını bildirmek, harâm işlediği için onu sevmediğini bildirmek.