Şerif Akcan

Hükümet tarafından başarı ile uygulanan "vergi barışı" projesinden sonra, SSK ve Bağ-Kur prim borçlarına karşıda bir ödeme kolaylığı sağlayacak "sosyal güvenlik barışı" projesi çalışmalarının olduğu hükümet üyeleri tarafından açıklanmıştı.

Bilindiği gibi tasarrufu teşvik kesintisi yapılan çalışanların anaparalarının geri ödemesi için hükümet tarafından çıkarılan kanun yürürlüğe girdi. Bu kanuna istinaden Ziraat Bankası anaparaların geri ödemesine Mayıs ayı başından itibaren b aşladı. Aradan geçen 17 günlük süreye rağmen gerek özel sektör ve gerekse kamu sektöründe çalışanların büyük çoğunluğu anaparalarını alamadılar. Bu konu ile ilgili sizlerden aldığımız soruları tek tek cevaplamak yerine herkesin ihtiyacına cevap verecek şekilde aşağıdaki açıklamalar yapılmıştır.

Hükümet tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne sunulan ve 62 maddesi oylanarak kabul edilen İş Kanunu tasarısı, birkaç istisna dışında işçi statüsünde çalışanlar aleyhine düzenlemeler içermektedir.

Sosyal Sigortalar Kanunu'nun 60. maddesinde askerlik borçlanmasının usul ve esasları düzenlenmiştir. Kanun koyucu, askerliğini er olarak yapanlar ile yedek subay öğrencilerinin zorunlu nedenlerle sosyal güvenlikten yoksun kaldıklarını düşünerek, silah altında geçen sürelerin borçlanma yolu ile hizmet olarak değerlendirilmesine imkan tanımıştır.

1475 sayılı İş Kanunu'na tabi çalışanların hangi şartlarda kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanacakları kanunun 13 ve 14. maddelerinde belirtilmiştir. İşini kaybeden işçinin en azından yeni bir iş buluncaya kadar hayatını devam ettirebilmesi için kıdem ve ihbar tazminatı ödemeleri hüküm altına alınmıştır. Bu yazımızda ihbar ve kıdem tazminatına hak kazanma şartlarını ve tazminatın hesaplanma yöntemlerini irdelemeyeceğiz.

Sosyal Sigortalar Kanunu'na göre alınan sigorta primlerinin alt ve üst sınırları 1 Nisan 2003 tarihinden geçerli olmak üzere yüzde 20 oranında artırılıyor. Bakanlar Kurulu'nun bu yöndeki kararı Cumhurbaşkanı'nın onayına sunuldu. Söz konusu karar göre, halen 327 milyon 583 bin 290 lira olan sigorta primine esas kazancın alt sınırı yüzde 20'lik artış ile 393 milyon 99 bin 948 liraya çıkarılıyor.

506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunun isteğe bağlı sigortayı düzenleyen 85. maddesi 9 Nisan 2003 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilen 4842 sayılı Kanun ile değiştirildi. Sosyal Sigortalar Kurumunun bütçe açıklarını kapamaya yönelik bu değişiklik, isteğe bağlı sigortaya prim ödeyen yaklaşık bir milyon kişiyi yakından ilgilendirmektedir.

2022 sayılı Kanuna göre herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan gelir ve aylık almayan, geçimini temin edemeyen sakatlar ile 65 yaşını tamamlayıp muhtaçlık aylığı alan kimselerin sağlık yardımları Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerce karşılanmaktadır. Ancak bu kimseler gerek teşhis konma aşamasında ve gerekse tedavi aşamasında (ilaç temini dahil) sıkıntılar ile karşılaşmaktadırlar.

1475 sayılı İş Kanunun 13. maddesinde süresi belirli olmayan hizmet akitlerinin feshinden önce durumun diğer tarafa ne zaman ve ne kadar süre içinde bildirileceği düzenlenmiştir. Bildirim önelleri olarak bilinen bu süreler işçinin kıdemine göre değişmektedir. Süresi belirli olmayan sürekli hizmet akitlerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir. İş Kanununda bildirim süreleri şu şekilde düzenlenmiştir;

Bilindiği gibi bu yıla ait emlak vergisinin birinci taksitinin ödeme süresi başladı. Emlak vergisi oranı geçen yıla göre yüzde 29.5 artırıldı. Sosyal Güvenlik Kurumları'nın herhangi birinden gelir veya aylık alanlar, başka bir gelirlerinin de olmaması halinde, oturdukları tek meskenleri için bu yıl da emlak vergisi ödemeyecekler.

Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı 4 Mart 2003 tarih ve 16-284 sayılı genelge ile, Kurum alacaklarının tahsili amacı ile daha önce uygulanan taksitlendirmelerden yararlanan, ancak çeşitli nedenlerden dolayı bir veya birkaç taksidini ödeyemeyen işverenlere yeni bir ödeme kolaylığı getirdi.

Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu ile birlikte SSK'ya prim borcu bulunanların borçlarının yeniden yapılandırılmasını öngören değişiklik TBMM'sinden geçti. Henüz Cumhurbaşkanınca onaylanmayan bu kanun ile SSK'ya prim borcu bulunanlara ödeme kolaylığı getirildi. Uygulamanın ayrıntısı Kurumca çıkarılacak yönetmelik ve genelgeler ile duyurulacak.

Ülkemizde yabancıların çalışma izinlerini düzenleyen derli toplu bir kanunun olmamasından kaynaklanan aksaklıklar son yıllarda sıklıkla gündeme gelmeye başlamıştı. Özellikle kendi vatandaşlarımıza yeterli iş imkanı sağlanamazken, yabancı kaçak işçi sayısında ciddi boyutlarda artış olmuştu. Çalışma Bakanlığı verilerine göre çoğunluğu inşaat sektöründe olmak üzere yaklaşık bir milyon yabancı kaçak işçi çalışmaktadır.

Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından 1 Ocak 2003 tarihinden itibaren yürürlüğe konan Vatandaşlık Numarası uygulaması ile emekli, çalışan ve bunların bakmakla yükümlü oldukları eş ve çocuklarına ait sağlık karnelerinde değiştirilmektedir. Kurumdan sağlık yardımı alan bütün sigortalıların sağlık karnesi değiştirmek için Sigorta Müdürlüklerine yüklenmesi sonucu uzun kuyruklar oluşmaktadır.

Yaklaşık on yıl Almanya'da çalıştıktan sonra yurda kesin dönüş yapan ve isminin açıklanmasını istemeyen bir okurumuz, Almanya'dan dönüşte sigorta primlerini bir defada geri aldığını, Türkiye'de ise yaklaşık 12 yıllık çalışmasının bulunduğunu, bu şartlar altında sigorta başlangıcını yurtdışında ilk defa çalışmaya başladığı tarih kabul ettirerek emekli olup olamayacağını sormaktadır.

Sosyal Sigortalar Kurumu, işverelerin 506 sayılı Kanundan doğan yükümlülüklerini denetlemekle beraber salt bu denetim yetkisi, işverenin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi için yeterli değildir. Yasa koyucu bu durumu dikkate alarak işverenin Sosyal Sigortalar Kanunundan doğan bir takım yükümlülüklerini zamanında veya hiç yapmaması durumunda, Kurum tarafından para cezası uygulanmasını hüküm altına almıştır.

Bilindiği gibi Bağ-Kur'a sigortalılar, kanun ile belirlenen basamaklar üzerinden prim ödemektedirler. Sigortalılarının prim ve aylık tutarlarına esas olan göstergeler toplam (24) basamak olarak belirlenmiştir.

Düzce'den yazan Z.Hacıoğlu isimli okuyucumuz, 1983-1997 yılları arasında toplam 3465 gün Sosyal Sigortalar Kurumunda hizmeti olduğunu, Nisan 1999 tarihinden itibaren Bağ-Kur'a isteğe bağlı prim ödemeye başladığını, Bağ-Kur'a 6. basamaktan girdiğini ve halen 9. basamakta prim ödemeye devam ettiğini, Sosyal sigortalar Kurumunda geçen hizmetinden dolayı Bağ-Kur'dan basamak yükseltme işleminin ne zaman ve nasıl yapılacağını, bu bilgiler doğrultusunda ne zaman emekli olabileceğini sormaktadır.

Türkiye gariplikler ülkesi derler de, bu söze fazla kulak asmazdım. Ancak son yıllarda iktidarların yaptığı uygulamalara bakınca, gerçekten ülkemizin gariplikler ülkesi olduğunu düşünmeye başladım. Önce eğitime katkı payı adı altında Sosyal Sigortalar Kurumuna verilen sigorta prim bildirgelerinden ücret alınmaya başlandı. Daha sonra ise deprem bahane edilerek iki yıllığına özel işlem vergisi getirildi. Bu iki yıl hiç bitmez oldu.

Çalışanların vergi iadesi dolayısıyla fatura ve fişlerin en geç 20 Ocak 2003 Pazartesi gününe kadar vermekleri gerekiyor. Her yıl olduğu gibi bu yılda vergi iadesinden yararlananların dikkat etmesi gereken bazı noktaları hatırlatmak istiyorum.