İsa Karakaş

İŞKUR iş arayanları işle, işverenleri de aradıkları iş gücü ile buluşturmak amacıyla çalışmalar yürütmektedir. Bu kapsamda geçen sene özel sektörde 459 bin 203’ü kadın, 761 bin 307’si erkek, bunlardan 453 bin 123’ü genç, 34 bin 622’si engelli olmak üzere toplam 1 milyon 220 bin 510 kişinin istihdamına aracılık etmiştir. 

Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), belirli bir miktarın üzerindeki vergi borcunu ödemeyen vergi mükelleflerini kamuoyunun bilgisine açıklayarak teşhir etmektedir. Açıklanan bu liste kamuoyunda “vergi yüzsüzleri” olarak adlandırılmaktadır.

İktidar Partisi yetkilileri tarafından emeklilik sistemiyle ilgili çalışmalar yapılacağı değişik tarihlerde kamuoyu ile paylaşılmaktadır. Geçtiğimiz günlerde bu kez de AK Parti Grup Başkanı Abdullah Güler tarafından bu yönde yapılan açıklamalar yine medyanın bir numaralı gündemi hâline geldi.

Çalışma mevzuatımızda özellikle anne adayları ve annelere iş ve aile hayatı arasında kolaylıklar sağlanması için birçok haklar tanınmıştır. Kadın işçilerin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta izin geliyor. Çoğul gebelik hâlinde ise doğumdan önce çalıştırılmayacak 8 haftalık süreye 2 hafta süre daha ekleniyor.

Çalışanların İş Kanununa tabi olup olmaması haklar, sorumluluklar ve yükümlülükler açısından büyük ehemmiyet taşımaktadır. Keza İş Kanununun amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir. Bu kanun, istisnalar dışında kalan bütün iş yerlerine, bu iş yerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanmaktadır.

İlk defa 2008/Ekim ay başından sonra sigortalı olanlardan; sigortalı olarak işe başlamadan önce malul olan, çalışma gücü kaybı oranı %60’ın altında bulunan, erken yaşlanan ve maden iş yerlerinin yer altı işlerinde çalışan sigortalılar korunarak, bu sigortalılara daha kolay şartlarla emekli olabilme imkânı sağlanmıştır. Bu yazımızda işe başlamadan önce malul olanların emekliliği irdelenmiştir.

İş Kanununun amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir.

SGK uygulamasında genel olarak ölen sigortalının eşine gerekli prim ve sigortalılık süresi varsa dul maaşı bağlanmaktadır. Eşin evlenmemesi şartıyla çalışıyor olması ya da kendi çalışmalarından dolayı emekli olması da bu durumu değiştirmemektedir.

Sosyal güvenlik sistemimizin tarihsel gelişim sürecine bakıldığında çalışanların statülerine göre çoklu teşkilat esas alınarak inşa edilmesine rağmen başlangıçta bilimsel, objektif sağlam temellere göre kurgulandığı görülmektedir.

Yüksek enflasyonla mücadele kapsamında uygulanmakta olan sıkı para politikası ve diğer tedbirlere binaen ekonomik daralma devam ediyor. Özellikle finansman güçlüğü çeken başta KOBİ’ler olmak üzere birçok işletme sıkıntı çekmektedir. Bu bağlamda 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı 2024 yılı Haziran ayında bir önceki aya göre 234 bin kişi artarak 3 milyon 305 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise uzun süreden sonra 0,7 puan artarak %9,2 seviyesinde gerçekleşmiştir.

Emeklilikte intibak meselesinin ne anlama geldiğini 2000 yılı öncesi emeklilik intibakını önceki yazımızda izah etmiştik.

Emekli sisteminde muhtemel değişiklik haberlerine binaen okuyucularımız, peş peşe gazetemize yoğun bir şekilde emeklilik intibakının ne anlama geldiğini ne zaman ve nasıl olacağını sormaktadır.

TÜİK’in 10 Temmuz 2024 günü yayınlanan Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarına göre; 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı 3 milyon 11 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise %8,4 seviyesinde tahmin edilmiştir. Zamana bağlı eksik istihdam, potansiyel iş gücü ve işsizlerden oluşan atıl iş gücü oranı 2024 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre 2,0 puan azalarak %25,2 oldu. Zamana bağlı eksik istihdam ve işsizlerin bütünleşik oranı %17,4 iken işsiz ve potansiyel iş gücünün bütünleşik oranı %17,1 olarak tahmin edilmiştir.

Emeklilik sadece çalışanlar için değil tüm vatandaşlarımız için olmazsa olmaz hayati ehemmiyet taşımaktadır. Emeklilik sistemimizde 80 yıldan beri çok sayıda değişiklik ve oynamalar yapılmıştır. Özelikle her seçim sathı mailinde aktüeryal denge ve nimet-külfet dengesi gözetilmeden yapılan müdahaleler emeklilik sistemimizi içinden çıkılmaz hâle getirmiştir.

Ülkemizde bir yandan işsizler iş bulamazken bir yandan da işverenler boş pozisyonlara aradıkları elemanları bir türlü temin edememektedir.

SGK, evde yaşayanlar tarafından yapılabilecek temizlik işleri, ütü, yemek yapma, çamaşır, bulaşık yıkama, alışveriş ve bahçe işleri ile çocuk, yaşlı veya özel bakıma ihtiyacı olan kişilerin bakım işlerinin ev halkı dışındaki bireyler tarafından yapılmasını, ev hizmeti işlerinden saymaktadır. 

Hâlen milyonlarca vatandaşımıza sosyal yardımlar yapılmaktadır. Tamamen karşılıksız, geri ödemesiz olan devletin değişik birçok sosyal yardımları bulunmaktadır. Bu yardımlar için SGK prim şartı da bulunmamaktadır.

Staj ve çıraklık mağduriyeti en eski kadim meselelerin başında gelmektedir. Keza ülkemizde küçük çocuklar bile bir iş yerinde hizmet akdine göre çalıştıklarında tüm sigorta kollarına tabi tutulmalarına rağmen aday çırak, çırak ve stajyer öğrenciler ise emeklilik (yaşlılık, malullük ve ölüm) sigortalarının kapsamı dışında tutulmaktadır. Bunlar hakkında iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası ile genel sağlık sigortası uygulanmaktadır. Oysa stajyer ve çırakların da tüm sigorta kollarından faydalandırılması hem işverenlerin kalifiye eleman ihtiyaçlarının giderilmesinde hem de EYT düzenlemesiyle birlikte daha da bozulan SGK’nın aktüeryal dengesinin düzeltilmesinde katkı sağlayacaktır…

Engellilik, yaşlılık ya da değişik kronik hastalıklar, kaza, afet ve diğer nedenlerle birçok insan maalesef elden ayaktan düşmekte günlük ihtiyaçlarını karşılayamamaktadır. Bu durumda yaşamak ve günlük ihtiyaçlarını karşılamak için başkalarının refakati ve bakımına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyaçların giderilmesi için belli bir gelir düzeyine sahip olmak gereklidir. Bu muvacehede Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, bakıma ihtiyacı olan ağır engelli vatandaşlar ve ailelerine ekonomik destek sağlamak amacıyla geçen sene 116,2 milyar TL Evde Bakım Yardımında bulunmuştur. Geçtiğimiz haziran ayına mahsuben evlerinde bakılan tam bağımlı vatandaşlar ve aileleri için 4,1 milyar TL hesaplarına yatırılmıştır.

Tüm emeklilerin temmuz ayında maaşlarının güncellenmesi zorunlu bulunmaktadır. Ayrıca SGK mevzuatında statüye göre emeklilerin maaşlarının nasıl güncelleneceği hükme bağlanmıştır.