Prof. Dr. İsmail Kaya

İş hayatında, siyasette ve dış politikada işler, tam olarak kurallar çerçevesinde ve görünen düzenlemeler altında yürütülmüyor. İşin niteliği ve çapı ne olursa olsun, işin içinde olanlar dâhil, pek çok kimsenin varlığından bile haberdar olmadığı ve fakat işin sonucunu veya mecra değiştirmesini etkileyen bazı "tanımsız kişi" ve "tanımsız iş"lerin varlığını, kanıtlayamasak da hemen her yerde hissediyoruz.

2005'te hazırlanan yeni Türk Ticaret Kanunu Tasarısı sonunda meclise gelmiş. Gelir gelmez, köşesinden bucağından çekiştirilmeye başlanmış. Binlerce madde, yasalaşıncaya kadar ne hale gelecek, göreceğiz. Önce medya işi magazine vurdu. Haberi, kamyonların arkasına "Kamyonum 20 Ton Çeker, Benim gönlüm Paris Hilton Çeker" yazılamayacak havasında verdi.

500 milyar dolarlık ihracat hedefinin, engel ve sınırların konuşulduğu bir dış ticaret haftası daha geldi geçti. Ancak, zihinlerdeki sınırları ve yerleşik ezberleri bozmak kolay değil. Yeni dünyalara şimdiden hazırlanmayanlar trenleri yine kaçıracaklar.

İndirimli satışlar iki uçlu değnek. Bir site, üyelerine sormuş: "Hangi kampanyalarla daha çok ilgileniyorsunuz?" İndirim kampanyaları öne çıkmış (%46). Ardından ürün hediyeli kampanyalar (%29), çekiliş (%15) ve ekstra taksit kampanyaları (%10) gelmiş. Bunlar da bir nevi fiyat indirimi. Vatandaş, indirim istiyor.

Bizim Minnoş'un hayatı mama, su ve hacet kabıyla sınırlı. Kapının eşiğini aşmaya ödü kopuyor. Merakından kazara üç adım ilerlese en ufak bir ses ve harekette derhal içeri kaçıyor.

Bir bayram daha geçti. Bayram öncesinde davulcuya, el öpenlere ufak büyük paralar hazırlarken eski bol sıfırlı paraları hatırladık.

Ortalık toz duman, "Cambaza bak"tan geçilmiyor. Hokkabazlar, dikkati belli kelimelere yoğunlaştırıp, gözden uzak, işlerini görüyorlar. Dünya ve ülke siyasetinde de aynı taktik tam gaz. Bir takım odaklar, dikkatimizi saptırma projeleriyle meşguller.

"Tekno rezalet", gündemden düştü sanıyordum, Konya'dan bir yenisinin haberi geldi. "Tekno rekabet" artarak devam edeceğe benziyor. Pıtrak gibi teknoloji marketleri açılıyor. Geceden kuyruğa girip, linç sahnelerini aratmayan itiş kakışlar sonunda elinde bir kutu, muzaffer (ama biraz kırık) bir kahraman edasıyla pozlar veriliyor. Yurt dışında insanlar akla zarar indirimlere alışıklar. Lakin rekabeti devlet desteğinde yapmaya alışmış olanların havsalası bunları kolay kolay almaz.

Benim görev yaptığım İstanbul Üniversitesi dahil, üniversiteler bir bir açılıyor. Rektörler törenlerde konuşacaklar. Bakalım koro halinde tekrarlanan bildik sözler dışında bu yıl ne söyleyecekler. Üniversitelerdeki makam rantlarından, unvan hırsıyla yapılan intihallerden, aşırmalardan, öğrencilerin kolaycılığından, bazıları hariç diplomaların rant kapısı olmaktan çıktığından, eğitimin kalitesizliğinden, öğretim üyesi yetersizliğinden, kıtlığından ve başka esas meselelerden de bahsedecekler mi?

Mübarek ramazan ayında, ulvi değerler daha da güçleniyor, geniş kesimlerin hayatı değişiyor. Tüketim artıyor. Firmalar aylar öncesinden ramazan ayına hazırlanıyor, bu değişimden kendilerine hisse kapma yarışına giriyorlar. İstisnalarıyla birlikte medya da değişiyor. Bir yandan onlardan yana gözüküp, geniş kesimlerin duygu ve davranışlarından kendine ticarî anlamda pay çıkarmaya çalışırken, bir yandan da sayıları az sesi çok bazı kesimlerin sözcüsü, savunucusu ve kavgacısı gibi davranıyor.

Son dönemde yaşadığımız sarsıntılar içimizi dışımıza çıkardı. Genelkurmay Başkanlığı'nın 27 ülkenin ders kitaplarında yaptırdığı, Türkler ve Türkiye Cumhuriyeti aleyhinde tespit edilen hususlar adlı çalışma, sonuçlarıyla canımızı sıksa da, içimizden dışımıza çıkma ümidiyle birlikte içimizi ısıttı.

Me meli mala mulalı mumburleyli map mup... Bu tekerlemeyi başka harflerle de tekrarlayabilirsiniz. Lakin artık Meli Malı işlerle uğraşacak zamanımız yok. Zaman, ülkeyi iki kat zenginleştirecek hedeflere "mim koymak" zamanı. Sevgi gibi saygı da iki başlıdır. Platon'un aşkı aşktan sayılmıyor, dağ dağa küsmüş, dağın haberi olmamış deniyor.

Leyleğin ömrü laklakla geçermiş. Mevsimler birbirine karışınca leylekler de şaşırdılar. Beklemedikleri sonuçlarla karşılaşanlar da henüz şaşkınlıklarını üstlerinden atamadılar.

Şükürler olsun ki, iş başında hâlâ bir hükümetimiz var. Acabalarla dolu dönemlerden geçip geçen haftaya gelmiştik ki, siyasi literatürümüze bir jest/rest olayı giriverdi.

Meclis, Toptan oylarıyla başkanını seçti. Sırada Çankaya seçimi var. Susuz semtlere su verilmeye başlandı. Ümitler yeşeriyor. İBB-Fener maçıyla Futbol Ligi de açıldı, daha ne isteriz.

Bütün tevazuuna, ağırbaşlılığına, sabrına rağmen, su da bir pazarlama metaı oldu. Dünyanın dengeleriyle birlikte su da değişti. Kendini naza çekti. Şimdi, suyun kadar konuş, devri.

Herkesin bir doğrusu, bir fikri, söyleyecek bir sözü var. Bir rivayete göre, her beş kişiden dördü ya şairmiş, ya satış temsilcisiymiş ya da kendinde satış yeteneği görürmüş.

Kırkiki milyon seçmen reylerini, tercih ve görüşlerini bildirdi. Takke düştü, kel göründü. 2007 Temmuz seçimlerinin genel sonucu belli oldu.

Üreten, tüketen veya yöneten olarak sayısız kararlar alırız. Süpermarket tuzağında yaptığımız gibi, bazı kararlarımızı hiç düşünmeden, düşünemeden alırız. Evlilik, kariyer, istifa gibi durumlarda aylarca düşünür, tartar, ölçer biçer, öyle karar veririz. Otomobil, mobilya, gibi bazı kararları, birkaç kişiye danışır, biraz araştırır, vakti gelince alırız.

Tarih boyunca dünya siyaseti, pazarlar, pazar paylaşımları ve ticaret alanları üzerinde cereyan etti. İşletmecilerin yakından bildiği bu gerçeği, ülke yönetimine talip olanların da bilmesinde fayda var.