Ahmet Sırrı Arvas

Osman Rescher ‘El-ilmü fi's-sudûri lâ fi's-sütûr', (ilim sadırdadır, satırda değil) sözünü çok duyar ancak manasını İsmail Sâib Sencer Hoca Efendiyi görünce anlar...

Bayezid Kütüphanesi müdürlerinden İsmail Sâib Sencer tam bir ayaklı kütüphanedir. Vefat ettiğinde İsveç Başbakanı, İsmet Paşa'ya telgraf çeker "ilmin başı sağ olsun" diye taziyede bulunur.

Sezar, hırslıdır, acımasızdır, süfli yaşar ama halkını hizaya sokar. Kadınların erkeklerle aynı hamamlarda yıkanmalarını ve edebe mugayir giyinmelerini yasaklar. Yozlaşmış sınıf iktidarını yıkar, yerine güçlü bir idare kurar. Kimbilir, belki de Roma'nın ömrü bu yüzden uzar...

Julius soylu biri değildir ama hırslıdır, inatçıdır, kararlıdır. Bürokrasi basamaklarında ağır ağır yükselir ve sınıf iktidarının hüküm sürdüğü Roma'da bütün ipleri ele geçirmeyi başarır...

Fudayl bin İyad âhirette hesaba çekilmekten çok korkar... "İsmâil ve İsâ aleyhisselâm gibi sâdıkların sadâkatinden sorguya çekildikleri zaman, bizim gibilerin hâli nice olur?" buyururlar.

Hazret-i Fudayl, İmam-ı Azam gibi bir üstadın elinden geçince bulunmaz bir âlim olur, en karışık meseleleri kolayca çözer ve sıradan insanlara izah edip kavratmaya başlar. Gün gelir, ilim ehli bile ince meseleleri ona getirir, hikmetli sözlerinden hisse almaya bakarlar...

Ne zaman ki Hafız Efendi Hadid suresinin 16. ayet-i kerimesini okur (ki mealen "İman edenlere vakti gelmedi mi ki, kalpleri Allah'ın zikrine ve inen Kur'ân-ı kerîme saygı ile yumuşasın!.." buyurulmaktadır) Fudayl "Geldi, geldi. Hattâ geçti bile!" der ve hıçkıra hıçkıra ağlamaya başlar...

Server-i kâinat, mücahidlerin "aşk ve şevk ile gemilere binip, deniz aşırı ülkelere doğru gazaya çıkacaklarını" müjdeleyince, Ümmü Hiram (Hala Sultan) ayağa kalkar, heyecandan titreyen bir sesle "Yâ Resûlallah! Duâ et de ben de onlardan olayım" diye yalvarmaya başlar...

Makarios bir taraftan "hak, hukuk, adalet" sakızı çiğneyip "aferin be" dedirten nutuklar atarken, el altından katliamlar yaptıran usta bir militandır. Başpiskapos ve adamları "bağımsızlık" lafını ağızlarına bile almazlar, zira onlar bir kademe ilerisini düşünür, "adanın Yunanistan'a ilhakı" için çalışırlar.

Makarios bir taraftan "hak, hukuk, adalet" sakızı çiğneyip "aferin be" dedirten nutuklar atarken, el altından katliamlar yaptıran usta bir militandır. Başpiskapos ve adamları "bağımsızlık" lafını ağızlarına bile almazlar, zira onlar bir kademe ilerisini düşünür, "adanın Yunanistan'a ilhakı" için çalışırlar.

"Enosis"le yatıp "Enosis"le kalkan militanlar Doktor Binbaşı Nihat İlhan'ın evini basar, karısını ve 3 çocuğunu tarar, cesetleri banyo küvetine atarlar. Tarihe "Kanlı Noel" olarak geçen bu olay başlangıç olur, cinayet haberleri peş peşe gelmeye başlar. Türkler getirip Garanti Antlaşmasını Makarios'un önüne koyarlar ama "kara papaz" nedense böyle bir anlaşmayı hatırlayamaz.

Osmanlılar Patrikhaneyi her türlü vergi ve resimden muaf tutar, Ortodoksların evlenme, boşanma, miras gibi davalarını onlara bırakırlar.

Fatih galiplerle mağlupların bir arada yaşamalarını arzular. "Rumlara seçtirttiği" Patriği yemeğe çağırır, asasını ve tacını eline verip kapıya kadar uğurlar. Osmanlılar kiliseden vergi almaz, onları nikâh, defin, veraset işlerinde serbest bırakırlar. Ancak patrikler iyi niyeti istismar eder, fitne kaynatırlar...

Türkler o kadar çok ok atarlar ki gökyüzü kararır. Nitekim bu oklardan biri komutan Jüstüniani'yi devirir. Kan görünce ölüm korkusuna kapılan genç komutan gemisine çekilmek ister. İmparator âdeta yalvarır "N'olur yapma kaptan" der, "Şu kadarcık yaradan bi şey olmaz, yoksa dağılırız..."

Sultan Mehmed'i Bizans değil, silah arkadaşları yıkar. Zafere inanmayan komutanlar her aksaklığın ardından tavır koyarlar. Gencecik sultanın yükü ağırdır. 21 yaşındaki bir gencin omuzları bu sikleti çekesi değildir. Meğer yanında velîler olmasa...

Molla Hüsrev ile Fatih, abi-kardeş gibi hayal kurarlar. Karadan kadırga yürütür, suya köprü atarlar. Devasa gemiler, yürüyen kuleler, dudak uçuklatan toplar... Onlar sadece İstanbul'un değil, Roma'nın fethini de planlar, toprak üstüne çomakla Paris'i, Viyana'yı karalarlar. Belki çizgiler çerden çöptendir ama zaferden yana şüpheleri olmaz...

Osman Gazi ölüm döşeğinde bile İstanbul'u düşünür. Vefatına yakın Orhan Gazi'yi çağırır ve son arzusunu dört kelimeyle özetler: "İstanbul'u al, gülzâr et!" Bu emrin verdiği hızdan mıdır bilinmez Kayı erleri İstanbul civarında dolaşmaya başlarlar...

Murâd Han iç ve dış gâilelerle geçen hükümdârlık yıllarında ülkeyi mamur kılar, her türlü ilmi, fenni gelişmeye zemin hazırlar. Neredeyse bütün ömrünü gazâ meydanlarında geçirdiği hâlde cami, çeşme, köprü yaptırmaya bakar. Çok eser bıraktığı için onu "Ebü'l-Hayrât" adıyla anarlar...

II. Murâd, amcası Düzmece Mustafa ile Kardeşi Mustafa Çelebi'den çektiğini kimseden çekmez. Bizans ve Karamanlılar bunları çok çirkin kullanırlar, hiç yoktan oluk oluk kan akar. Sahi Osmanlı Sultanlarına "kardeş katili" diye saldıranlar hadiseye neden bu cihetten bakmazlar?

Dün Urum Kağan'ın nasıl ikilik çıkarıp ayrı baş tuttuğunu anlatmıştık. Oğuz Kağan ona defalarca haber yollar ama aldırmaz. Çerisinin çokluğuna şehirlerinin kalabalıklığına güvenir, karşı koyar. Oğuz gazaba gelir, tuğlarını kaldırır, askerini peşine takar. Takar ama Urum elleri bulunur yer değildir, bir ara Muz Tak (Buz Dağ) eteklerinde mola verirler. Oğuz Kağan çadırına çekilir, baksa ki karşısında gök tüylü, gök yeleli, bir kurt. Bu kurtta bir tuhaflık hisseder, dost olurlar.