Ayşe G. Tunceroğlu

"Soykırım" kavramı, 1948 tarihli "BM Soykırım Suçunun Önlenmesine ve Cezalandırılmasına İlişkin Sözleşme" ile tanımlanmış.

Biz yine de umutlu olmak zorundayız, öyle mi?

Ara­lık Ame­ri­ka'da bay­ram­lar ayı. Ha­nuk­kah, No­el, Kwan­za­a... Peş pe­şe üç ay­rı kül­tü­rün bay­ra­mı.

Ondo­ku­zun­cu as­rın ikin­ci ya­rı­sın­da Os­man­lı coğ­raf­ya­sın­da peş pe­şe ko­pan is­yan­lar, çı­kan sa­vaş­lar, yir­min­ci as­rın baş­la­rın­da da de­vam et­ti, ni­ha­yet Bi­rin­ci Dün­ya Sa­va­şı'nın kı­ya­me­ti kop­tu ve Os­man­lı İm­pa­ra­tor­lu­ğu par­ça par­ça da­ğı­lın­ca or­ta­lık bi­raz du­rul­du.

Hatâ­yî mah­la­sıy­la şi­ir­ler yaz­mış olan Şah İs­ma­il'in şöy­le bir bey­ti var: Ey Ha­tâ­yî ıyd-ı ek­ber­dir ce­mâ­li dil­be­rin/Biz bu ıyd-ı ek­be­re kur­bâ­ne gel­mi­şiz. "Ey Ha­tâ­yî, sev­gi­li­nin yü­zü­nü gör­dü­ğü­müz va­kit, iş­te o va­kit, bi­zim için en mü­ba­rek Kur­ban Bay­ra­mı olur. Biz bu bay­ram için ne­yi­miz var ne­yi­miz yok fe­da et­me­ye gel­mi­şiz."

Özür di­le­me kam­pan­ya­sı açı­lı­yor­muş. Bir grup ay­dın ön­cü­lük edi­yor. Ay­dın­lar di­yor­lar ki: "1915'te Os­man­lı Er­me­ni­le­ri'nin ma­ruz kal­dı­ğı Bü­yük Fe­lâ­ket'e du­yar­sız ka­lın­ma­sı­nı, bu­nun in­kâr edil­me­si­ni vic­da­nım ka­bul et­mi­yor. Bu ada­let­siz­li­ği red­de­di­yor, ken­di pa­yı­ma Er­me­ni kar­deş­le­ri­min duy­gu ve acı­la­rı­nı pay­la­şı­yor, on­lar­dan özür di­li­yo­rum."

Gaze­te­le­rin in­ter­net nüs­ha­la­rı­nı oku­yo­ruz Ame­ri­ka'da. Mat­ba­a bas­kı­la­rıy­la na­sıl ör­tü­şü­yor bil­mem ama bü­yük ga­ze­te­ler­de ilk say­fa­da, re­sim­li ko­ca bir baş­lık var, bel­ki "kâ­ğıt ga­ze­te­ler"de ikin­ci, üçün­cü say­fa­lar­da­dır.

Bili­yor mu­su­nuz, Oba­ma si­ga­ra tir­ya­ki­si. Doğ­ru­su du­yun­ca hay­li şa­şır­mış­tım. Çün­kü Ame­ri­ka'da si­ga­ra iç­mek ar­tık o ka­dar kü­çüm­se­nen, hor gö­rü­len, se­vim­siz bir fi­il ol­du ki! Âde­ta si­ga­ra içen­ler ay­rı ve alt bir sı­nıf oluş­tur­du. Oba­ma'nın si­ga­ra­sı, ona oy ve­ren, ona oy ver­mek için ilk de­fa san­dık ba­şı­na gi­den mil­yon­lar­ca genç için kö­tü bir ör­nek olur mu, ol­maz mı? Alın si­ze bir me­se­le da­ha!

Göz­ler Oba­ma'ya çev­ril­di, cum­hur­baş­kan­lı­ğı­nın de­vir-tes­lim tö­re­ni ocak ayın­da ama her­kes şim­di­den ül­ke­nin ilk Af­ri­ka­lı-Ame­ri­ka­lı baş­ka­nı Oba­ma'nın na­sıl bir baş­kan ola­ca­ğı­na, ne­le­ri de­ğiş­ti­re­ce­ği­ne, Bush'tan ala­ca­ğı "en­ka­zı" na­sıl te­miz­le­ye­ce­ği­ne da­ir ipuç­la­rı ya­ka­la­ma­ya ça­lı­şı­yor, tah­min­ler yü­rü­tü­yor. "İlk işi..." di­yor New York Ti­mes'da bir ya­zar (Clyde Ha­ber­man), "ilk işi şüp­he­siz Ame­ri­ka'nın pa­ça­sı­nı top­la­mak, eko­no­mi­yi can­lan­dır­mak."

Onla­rın­ki uzun, in­ce ve si­yah bir yol­du. 1600'ler­de baş­la­dı. Af­ri­ka'nın ka­ra de­ri­li in­san­la­rı Ye­ni Dün­ya ile on­ye­din­ci asır­da ta­nış­ma­ya baş­la­dı. Ezi­yet, çi­le, ız­dı­rap, zu­lüm yük­lü bir ta­nış­ma. On­la­ra "nig­ger" de­nir­di. La­tin­ce kök­ten ge­lir bu ke­li­me, "si­yah" de­mek­tir ger­çi, bil­di­ği­niz renk, ama bu ül­ke­de aşa­ğı­la­ma mâ­nâ­sın­da kul­la­nıl­dı.

Kulak­la­rı­ma ina­na­ma­dım. Doğ­ru mu duy­dum? Ama adam üs­tü­ne ba­sa ba­sa söy­lü­yor­du. Ta­ne ta­ne ve mey­dan oku­ma edâ­sıy­la. "Edâ­sıy­la" de­ğil, "mey­dan oku­yo­rum" de­di za­ten di­liy­le.

Ondan öğ­ren­di­ği­miz ilk şi­ir Kı­zı­lır­mak Kı­yı­la­rı'ydı, li­se ede­bi­yat ki­ta­bı­mız­da var­dı. Son­ra Mus­ta­fa Ke­mal'in Kağ­nı­sı, Si­vas­lı Ka­rın­ca, Üç Şe­hit­ler Des­ta­nı... Ben, bel­ki de en çok, ne­den­se pek de or­ta­lar­da ol­ma­yan Sul­tan Meh­met'in Ge­mi­le­ri'ni se­ve­rim. Muh­te­şem bir des­tan-şi­ir:

ABD anayasasında "Devletin resmî dili İngilizce'dir" diye bir madde yoktur. Dil meselesi eyaletlerin uhdesine bırakılmıştır. 30 eyalette resmî dil İngilizce'dir, eyalet anayasalarına bu şekilde girmiştir.

İsmi bizde mahfuz, bağrı yanmış bir okuyucu duygu ve düşüncelerimize tercüman olmuş. Yerimin elverdiği ölçüde kısaltarak alıyorum mektubunu:

Benim büyük dedem Çakırcalı Mehmet Efe... Şimdi durup dururken bunu niye söyledim?

ABD Kongresi'nde iki senatör (biri Kennedy kardeşlerin hayatta kalanı) bu ay bir kanun teklifi verdi: "Amerika'ya Hizmet Kanunu." Gaye, her yaştan Amerikalının eğitim, sağlık, yoksulları kalkındırma, çevre düzenlemesi, temiz enerji, âfet bölgelerine yardım gibi konularda gönüllü çalışmalarını teşvik etmek.

Başlıca iki metod var önümüzde. Birinde yardım dernekleri var, kendilerini ilânlarından tanırız; uygun gördüğümüze, aklımıza yatana çekimizi yazar postalarız. Onlar, ilânlarında belirttikleri üzere, toplanan paraları ihtiyaç sahiplerine ulaştıracaklardır. Ulaştırdıklarını düşünür, insanî -veya dinî- görevimizi yapmış olmanın rahatlığını hissederiz. Kolay ve modern bir usuldür bu. Bütün dünyada böyle dernekler faaliyettedir.

Okullar açıldı, okul binalarının camı çerçevesi, boyası, çatısı, tuvaleti, bahçesi tastamam. Öğrenciler dershânelerine yerleşti, öğretmen sayısı yeterli, araç ve gereçler eksiksiz, bir sınıfa en fazla 25 çocuk alıyorlar. Beslenme saatinde öğrencilere birer küçük kutu fındık dağıtılıyor.

Bu yaz memlekette genç bir öğretmen hanım baş örtüsüyle okulun kapısına kadar gidebildiğini söyledikten sonra "Amerika'da ne kadar da hürmüşsünüz, değil mi?" diyordu. "Gidenler anlatıyor da, herkesin dinini yaşaması konusunda büyük bir hürriyet varmış."

Ege Bölgesi'nde Küçük Menderes Nehrinin kollarından biri, benim çocukluğumda yazın gürül gürül akardı, balık tutulurdu. Şimdi yaz boyu kupkuru bir yatak. Dediklerine göre, kışın "çay geliyor"muş!