Abdüllatif Uyan

"Muhammed Bâkî Billah", mütevâzı idi pek. Hâlini, ekseriyâ gizler idi mübârek. Talebe olmak için yanına gelenleri, Tecrübe maksadıyla, gönderirdi hep geri. "Çok sâdık" biri ise o gelen kişi şâyet, Onu kabûl eder ve gösterirdi merhamet. Bir gün de, genç bir kişi, dedi ki: (Yâ ilâhî! Bir insan-ı kâmile, kavuştur beni dahî.) O gece, rüyâsında dendi ki: (Durma daha. Yarın gidip tâbi ol, hemen Bâkî Billah'a.) Sabahleyin sevinçle, bu zâta gitti hemen. Talebesi olmayı, arz eyledi gönülden.

Evliyâ-yı kirâmın, çok büyüklerindendi. İnsanları hak yola dâvet edenlerdendi. Dayısı olurdu ki, "Kadı Muhammed Zâhid", Onun sohbetlerinden, oldu pek çok müstefid. Dayısına talebe olmadan daha önce, Nefsiyle mücâdele etmişti senelerce. O zaman, insanlardan bîgâne yaşıyordu. Ve nefsinden kurtulmak için çalışıyordu. Onbeş yıl ettiyse de riyâzet, mücâhede, Ve lâkin murâdına eremedi yine de.

Allah adamlarından, çok büyük bir evliyâ. Gazne'nin, "Çerh" köyünde teşrîf etti dünyâya Çeşitli âlimlerden okuyup, en nihâyet, Zâhirî ilimlerde, aldı mutlak icâzet. Dönmek üzereydi ki sonra memleketine, "Bahaddîn Buhârî"nin tutuldu sevgisine. Onu görmek arzusu, öyle kuvvetlendi ki, "Görünmez bir bağ" ile, çekildi ona sanki. Tehir etti dönmeyi, "Bir hikmet vardır" diye.

"Ubeydullah-ı Ahrâr", Hakkın velî kuluydu. Kalbi, Hak teâlânın aşkıyla yanıyordu. Kendisi anlatıyor: Mektebe gidiyordum. Lâkin Hak teâlâyı, bir an unutmuyordum.

Bir "Perşembe" gününde, "Ubeydullah-ı Ahrâr", (Atımı hazırlayın!) buyurup kalktı derhal. Öğleden sonra idi, bindi "Beyaz atı"na. Semerkant'tan, sür'atle gitti gün batısına.

"Ubeydullah-ı Ahrâr", buyurdu ki bir kere: (İnsan, hiç gitmemeli bilmediği bir yere. Hakdan gayri her şeyden, yüz çevirip müslümân, Allahü teâlâya dönmelidir her zaman.

"Ubeydullah Ahrâr"a bir gün geldi bir kadı. Dedi ki: (Bana dahî anlatın hakîkatı. Ben de, size talebe olmayı istiyorum. Ben dahî bu şerefe kavuşayım diyorum.) Bu kişi, her ne kadar yalvardıysa da, fakat, "Ubeydullah-ı Ahrâr" etmedi hiç iltifât. Her gün gelip giderdi, "Kabûl olayım" diye. Yine kabûl etmedi onu talebeliğe. Diğer talebeleri, durumu görürlerdi. Hikmetini bilmeyip, çok merak ederlerdi.

Evliyânın büyüğü, "Ubeydullah-ı Ahrâr", Taşkent'e gidiyordu, mevsim güzel, ilkbahar. Yolda akşam olunca, talebesinden olan, Birisinin evinde, misâfir oldu o an. Yatma vakti gelince, çağırıp talebeyi, Buyurdu ki: (Evlâdım, yanımda yat sen dahî.) "Peki efendim" deyip, çekildi bir kenara. Uykuya dalmıştı ki, bir ses duydu o ara.

"Ahmet Mirzâ" vardı ki, Semerkant sultânıydı. "Ubeydullah Ahrâr"a gönülden tam bağlıydı. Onun bir kardeşi de, "Sultân Mahmûd" adında, Hükümdârdı o dahî Semerkant yakınında. Bu sultân, birâderi "Ahmet Mirzâ"ya karşı, Toprağına göz dikip, arzu etti savaşı. Duyup "Ahmet Mirzâ" da, onun bu niyetini, "Ubeydullah Ahrâr"a arz eyledi hâlini.

"Ubeydullah-ı Ahrâr", bâzı talebesiyle, Bir yere giderlerken ziyâret gâyesiyle, Kâğıt kalem istedi, talebenin birinden, "Ebû Saîd" yazdı ve cebine koydu hemen.

Bu büyük zât, ekseri giderdi sultânlara. Çok tesirli olurdu, nasîhati onlara. Üstlerinde nüfûzu öyle çoktu ki onun, Cihân pâdişâhları, eğmişti ona boyun.

Bir talebesi vardı, "Ubeydullah Ahrâr"ın. Yıllarca sohbetinde bulunmuştu bu zâtın. Yanına çağırarak bir gün bu talebeyi, Sordu: (Düşünmez misin, memlekete gitmeyi?) Arz etti ki: (Efendim, bir mecbûriyet hâriç, Yanınızdan ayrılıp gitmeği istemem hiç.) Buyurdu ki: (Evlâdım, Horasan'a git hemen. Sıkıntı veriyorlar bana baban ve annen.) "Peki efendim" deyip, gitti o Horasan'a. Söyledi bunu aynen, anne ve babasına.

"Ubeydullah-ı Ahrâr", bir gün hizmetkârına, Buyurdu: (Semerkant'tan, biraz "Bal" getir bana.) Hizmetçi "Peki" deyip, sefere çıktı derhal. Emredildiği gibi, satın aldı biraz "Bal". Sonra, tam dışarıya çıkıyorken, ansızın, Dükkândan içeriye, girdi bir "Güzel kadın". Şehvet nazarı ile, kadına baktı bir an. Biraz sonra ayrılıp, yoluna oldu revân. Taşkent'e vâsıl oldu, üstâdının evine.

Bir gün, sevdiklerinden var idi ki bir kişi, Tam yapacağı anda günâh olan bir işi, Bu "Velî"nin sesiyle, toparlandı ansızın. Buyurdu ki: (Dur yapma, günâhtır o yaptığın!) Sonradan gördüğünde Ubeydullah Ahrâr'ı, Buyurdu ki: (Ateş bil haram ve günahları.

"Ubeydullah-ı Ahrâr", üstâdına az hizmet, Ederek almış idi, ondan mutlak icâzet. Üç ay gibi zamanda, işinin bittiğini, Görüp, "Yâkub Çerhî"den sordular hikmetini. Buyurdu: (Onun gibi gelseydi her kim şâyet, Onlar da, böyle çabuk alırlardı icâzet. Yağını, fitilini hazırlamış o kişi.

Allah adamlarından "Ubeydullah-ı Ahrâr", Sâyesinde, zulmetten nûra çıktı insanlar. Çocukken parlıyordu yüzünde nûr ve şuâ, Görenler hayrân olur, ederdi ona duâ. "Şihâbüddîn" adında, vardı ki bir dedesi, Evliyâ bir zât olup, yüksekti derecesi. Hastalanıp, vefâtı yaklaşınca bu zâtın, Vedâlaştı hepsiyle, âile efrâdının.

Bir köyde, bu "Velî"yi çok seven talebeler, Bir evde toplanarak, bir araya geldiler. Gâyeleri, o akşam biraz sohbet etmekti. "Hâce hazretleri"nden konuşup bahsetmekti.

Talebesinden biri anlatıyor ki şöyle: Evden çıktım, "Hocam"ı ziyâret gâyesiyle. Yolumun üzerinde, vardı bir büyük ırmak. Köprü var idiyse de, baktım ki hayli ırak.

Seyyid Emîr Külâl'in, vardı ki bir evlâdı, "Emîr Burhâneddîn"di hem dahî onun adı. O der ki: Otururken biz bir gün evimizde, "Hazret-i Hâce" dahî, var idi o gün bizde. "Mevlânâ Ârif" diye, vardı bir din kardeşim. Uzakta olduğundan, çoktandır görmemiştim. Öyle özlemiştim ki o kimseyi o ara, Derdim ki: "Gelir mi ki, o kişi buralara?" Hazreti Hâce'ye de, eyleyince bunu arz, Buyurdu: (Bunun için üzülme, bekle biraz.)

Bu zâtın var idi ki, gençten bir talebesi, Çoktu bu üstâdına muhabbeti, sevgisi. "Behâeddîn Buhârî" ona dedi: (Ey filân! Her zaman beni yâd et, çıkarma hâtırından.) O talebe diyor ki: Bu emir mûcibince, Onu unutmamaya çalışırdım gün gece. Bir sene, babam ile Hac yoluna çıkmıştık. Ve bir müddet sonra da, "Hirat"a ulaşmıştık. Seyrederken Hirat'ın bir kısım yerlerini Unuttum bir aralık "Hâce hazretleri"ni.