Rahim Er

Hani sömürge devri, köle çağı bitmişti? O masal, okul kitaplarında yazar. Gerçekse bambaşka. Bazı İslam memleketleri tam sömürge. Bazıları yarı sömürge. Bazılarındaki işgal asrı geçmekte, bazıları yeni işgal oldu, bazıları işgal tehdidi altında. Bazılarını İngilizler işgal edip sömürdü, bazılarını Hollandalılar, Fransızlar, İspanyollar, bazılarını Ruslar. Şu bücür İsrail bile kutsal yerlere girdi bir daha da çıkmıyor.

Bundan böyle yorumlar, ortaya nasıl bir Bush çıkacağının sorularını cevaplandırmaya dönük olacaktır. İlk tahminler, dışişleri bakanı Colin Powell gibi ılımlıları hükümet ve bürokrasiden uzaklaştıran G.W Bush'un onların yerine gelecek şahinlerle birlikte dünyada bir sertleşme siyaseti güdeceğidir.

ABD seçimlerinde yarış, bir kere daha denk kuvvetlerin mücadelesi halinde geçti. Ne galip tam galip, ne mağlup tam mağlup. Bunda herhalde karizmatik liderlerden nahrumiyetin rolü var. Bush'un en büyük şansı Kerry oldu.

Bu başlık, "lider ve dalkavuk" sözü her halde hoşunuza gitmiştir. "Lider ve soytarı" demek gibi bir şey. Fakat soytarı dalkavuktan daha zararsızdır. Soytarının ettiği kendine. Dalkavuksa hem çok bağlı gibi göründüğü lidere, hem yaşadığı çevreye ve hem de devrine zarar verir.

Amerika, başkanını seçiyor. Eyaletler, delegeleri, delegeler başkanı seçmekteler. Eyaletlerin nüfus sayısına göre değişen delege miktarı bütün Amerika için 538 kişi. Başkan adayı, seçim sistemine göre bir eyalette kazansa bile yine aynı sistemin delege tercihi sebebiyle kaybedebiliyor.

Türkiye de Avrupa Anayasasına imza koydu. İçerde üst kimlik-alt kimlik tartışılmakta. Dışarıda ise daha başka bir fırtına esecek. Mevzu bahis anayasayla AB'nin cumhurbaşkanı, dışişleri bakanı olacak. Zaten parlamentosu var. Zamanla devlet başkanı, başbakanı, hükümeti ve meclisiyle bir "devlet" ortaya çıkar. "Üst kimlik" vs. derken üst anayasanın kapısına gelmiş bulunuyoruz.

Osmanlı devleti, kemal noktasına gelince zeval de vuku buldu. Devletler, yıkılır, rejim değiştirir, isim değiştirir. Aslolan milletin devam etmesidir. Devlet, yıkıldı fakat millet yerindeydi.

Fuarlar, insan hayatına renk, ticari hayata hareketlilik katmakta. Tüketici, buralarda alacaklarını topluca görmekte, şirketler mallarını topluca sunma imkânını yakalamakta. Adı geçen etkinlik, insanlık kadar eski. Suku Ukaz Panayırını hatırlayınız.

Kitap okuma problemimize şimdi bir ilave daha oldu. İktisatta meşhur kaidedir, "kötü para iyi parayı piyasadan kovar". O misal, kötü kitap da iyi kitabın yerini aldı. Kitabın kötülüğü kâğıdı veya cildiyle alakalı değil. Kaliteyi tayin eden muhtevadır. İsterse en ucuz kâğıda basılsın.

Devletin bağımsızlık işaretlerinden biri de kendi parasını basabilmesidir. Anadolu Selçuklu sultanlarından sonra Osman Gazi de para bastırarak devlet olma şartını yerine getirdiler.

Türkiye'nin birliği, Avrupa Birliği'nden önce gelir". Söz, Süleyman Demirel'e ait. Bir tv programında milyonların hissiyatını vecizeleştirdi. Tesbit, uçup gitmemeliydi.

Anayasa, devleti tarif ederken Türkiye Cumhuriyeti'nin aynı zamanda bir sosyal devlet olduğunu da yazmakta. Bu cümle 1961 Anayasasıyla mevzuata girmiş,

AB'nin genişlemeden sorumlu yeni üyesi Finli diplomat Olli Rhen, müzakerelerin ucunun açık olmasının önemli olmadığını, sürecin Türkiye'nin kriterleri yerine getirme şekline bağlı olduğunu dile getiriyor.

Avrupa Parlamentosu Yeşiller/Avrupa Serbest İttifakı grubu Türkiye'de. Grup, yıllık kongresini İstanbul'da yapıyor. Bu vesileyle tertiplenen konferans, şu başlığı taşımakta, "AB'deki Türkiye; Ortak bir gelecek mi?". Konferans, Avrupa'nın Değerleri ve Sınırları, Sivil Haklar gibi daha bir çok alt başlığı da gündeme taşımakta.

Bunlar çok farklı kavramlar. Birlikte yaşanır, asırlarca yaşamışız. Başkası olmaksa daha farklı. Başkası olmak, bütün dini, milli ve geleneksel değerlerden kopup bir başka kültür camiasına intisap etmektir.

İsrail, Hamas militanlarının sivilleri roketlerle vurmasına misilleme gerekçesiyle başlattığı saldırıyı durdurdu. Cebaliye mülteci kampına karşı yapılan operasyonda füze, tank ve dozerler kullanıldı. Kamp yerle bir, taş taş üstünde kalmamış.

Şehirleşme sürecinin mâneviyat dünyamıza da etkileri odu. Eskiden ramazan ayına hazırlık, aylar öncesinden başlardı. Köylü toplum ağırlıklıydık. Ulaşım az ve zordu. Makinalaşma, otomasyon gelmemiş gibiydi.

Savaşın en fena taraflarından biri sivillerin ölümü. Irak'ta sivil insanlar, Filistin'de çocuklar ölüyor. Çocuğun askeri olmayacağına göre onlar da sivil. Dünya, önce Filistin'deki vahşeti seyretti.

Bardağın dolu tarafını görmek mi, menfaatlerimize daha uygun düşer, boş tarafını görmek mi? Kavgalara, belki savaşlara yol açacak konuşma paragraflarını ön plana almak mı daha iyi, müşterek taraflarımıza dikkat çekmek mi?

Alaattin Çakıcı olayı da böyle gelişmişti. Bir sürü karmakarışık işler. Sonra mahkeme, salıverilme ve tekrar aranma, ama aranan adamın Ege adalarından gideceği yere gitmesi.