Resul İzmirli

Sağda solda yönetimle ilgili laf ediyoruz ya, bazıları; "Laf etmesi kolay iş yapması zordur. İşimize yarayacak reçete varsa söyle de uygulayalım!" diyorlar.

Onu tam otuz yedi yıl önce tanımıştım. Son yirmi yılda müşfik kanatları altında mesai arkadaşlığı yapmak, on yedi yıldan beri de komşusu olmakla şereflendim. Kırk yıl boyunca hiçbir insanın ondan incindiğini görmedim, işitmedim. İnsan onun yanında kendini o kadar rahat hissederdi, ama o kadar da kendine, hâline, kelimelerine dikkat etmek ihtiyacını duyardı. Kelimenin tam manasıyla bir abide şahsiyetti.

Çocukluğumun en unutulmaz hatıralarından biri de araba tamircisi komşularımızın dükkânlarında körük çekmek idi. Körüklerin bazıları ateşin yandığı yerin arka tarafında olurdu, bu tarz hoşuma gitmezdi, çünkü ateşin yanışını demirin kor haline gelirken çıkardığı muhteşem kıvılcım gösterisini göremezdim. Bir de ateşin yandığı tarafta yukarıdaki bir kolun ucundaki ipi çekerek çekilen körükler vardı, onlara bayılırdım. Demirin kızarmasını, erimesini, örsün üzerine alınmasını ve de biri büyük diğeri küçük balyoz, usta olanın daha küçük bir çekiçle üç kişilik bir ekip tarafından ham demire şekil verilmesini seyretmeye doyamazdım. O ahenkli ses hâlâ kulaklarımdadır...

Uzun ömürlü şirketlerin en belirgin yönleri "Sağlam bir şirket kültürü"ne sahip olmalarıdır... Böyle köklü ve etkili bir kültüre sahip olmayan şirketler kısa zamanda yok olup gidiyorlar. Bu yüzden ülkemizdeki şirketlerin büyük çoğunluğu ortalama bir buçuk nesil yaşayabiliyorlar.

Ne alakası var idiyse Ziraat Fakültesinde bize de Genel Ekonomi dersi vardı. Hani şu daha ilk derslerde "İnsan ihtiyaçları sonsuzdur, tatmin edildikçe azar ve şiddetlenir, iktisat ilminin konusu da işte bu bitmez tükenmez ihtiyaçları karşılamak için kıt olan kaynakları optimum tarzda tahsis etmektir..." diye anlatılan meşhur ders. Devamında da sanki ekonomi bütün boyutlarıyla tahtalara çizilen (aslında çizen ve anlatanların bile tam olarak anladıkları bazen su götüren) karmaşık grafiklerle tam olarak izah edilebilirmiş gibi kafalara nakşedilen bir iktisat anlayışı. Çok çok özet olarak çizdiğim bu tablonun tamamlayıcısı da insanı tamamen kendi menfaatini, çıkarlarını düşünen, "önce ben sonra yine ben" diyen "Homo economicus" modeli...

Seneler senesi bitmek tükenmek bilmeyen siyasi polemiklerden bıktım usandım!..

İp cambazları çocukluğumuzun en önemli motiflerindendir. Senede bir ya gelirdi Alaşehir'e ya iki... Aman ne heyecanlanırdık. Hele acemi taklidi yapan ustaların hareketleri minik yüreklerimizi ağzımıza getirirdi. Hop oturur hop kalkardık, çığlıklar etrafı çınlatırdı.

Yönetim bilimi 'insan yönetimi' ile daha yakın ilgilidir. Sonuçta her şey insanın mutluluğu için değil midir? Öyledir. O zaman insanı çok iyi tanımak gerekir. İşte burası meselenin can damarıdır. İnsan nedir? Nereden gelir, nereye gider? Mutluluk nedir? Ölçüsü nedir?..

Aras Kargo Türkiye'de ama belki de dünyada bir ilke imza atıyor. Türkiye'nin her yerini tarayarak seçeceği 100 (yazıyla da yüz) genci 'İş Lideri' yetiştirmek üzere Avrupa Ekonomi Okulunda (European School of Economics) eğitecek.

Yönetim Bilimi sanayi çağının başından itibaren belki de haklı olarak 'makine'nin cazibesine kendini çok fazla kaptırdı. Bizim ailede sanayileşmenin tadını ilk olarak babamın dükkânında almakla beraber, işin esas modeli rahmetli ablamın triko örgü makinesiyle kurulmuştu. Eli çabuk bir hanımın beş altı günde öremediği bir kazak en fazla iki üç saatte bitiveriyordu.

Karışık turşu kurmakla ilgili yazıyı okumayanlar bu yazıdan tad alamazlar ama olsun bugün takım kurmakla turşu kurmanın ne kadar benzeştiğini anlatmaya çalışacağım.

Karışık turşu kurmanın son günlerini yaşıyoruz. Tarla mahsulü biber ve salatalığı pazarlarda zor da olsa bulabilirsiniz. Lahana ve havuç henüz seralarda yetiştirilmiyor. İlla patlıcan da olsun diyorsanız işiniz zor tarladan olanını bulamazsınız, onun da seradan olanını alın.

Bütün hayatım boyunca tam becerememekle beraber uygulamaya çalıştığım bir prensibim vardır. "Problemin kendisini iyice tahlil etmeden çözüme kafa yorma!.." Bazen gerçekten çok işime yarar. En azından meselenin çözülmeme sebebini bilirseniz çözümsüzlük sizi daha az rahatsız eder.

Kriz dönemlerinde şirketlere yol gösteren çok olur. Tavsiyeler, reçeteler havalarda uçuşur. Bunların çoğu da işe yarar tekliflerdir. Müşteriyi dinleyin, farklı olmaya çalışın, iş yapma tarzlarını diğer bir deyişle iş süreçlerinizi gözden geçirin, çalışanlarınızın kıymetini bilin, vizyon'unuzu tazeleyin, finansal yapınızı güçlendirin, nakit akışınızı düzenleyin...vs.

Bir organizmanın en büyük problemi değişen şartlara uyum sağlayamamaktır. Uyum sağlamanın yolu da 'öğrenme'den geçer. Hani "Yüzme bilmeyen Anadolu çocuklarını Bahriye'ye alırlar sonra ilk günden denize atıp yüzme öğrenmelerini sağlarlarmış" diye klasik bir hikâye vardır. İşte bu uyum ve öğrenmenin muhteşem örneğidir. Ya yüzmeyi "öğrenirsin" ya da hayata veda edersin yani "ölürsün"... Bu durumda "Öğrenmenin tersi nedir?" diye bir soru sorulsa cevabın "ölüm" olacağı açıktır. Bunu yıllar önce Evrim Çalkavur'dan duymuştum.

Üniversitede asistan olarak yeni başladığım günlerden bir gün, kürsüde (o zamanlar anabilim dalına kürsü denirdi) ayda bir seminer düzenlenmesi kararlaştırılmıştı. Aman ya Rabbi! O ne telaş, ne kargaşa!.. Önce seminer ne demekti? Sonra nasıl düzenlenirdi? Orada hocaların huzurunda nasıl konuşulurdu? Nerede yapılır, oturma düzeni nasıl olurdu? Bunların hepsini yaşamış biri olarak şimdi ülkemizin geldiği noktayı en iyi değerlendirme imkânı olan biriyim...

Öğrenen olmak rekabetin küresel boyutlara ulaştığı günümüzde en önemli konulardandır. Bu husus kişiler, şirketler olduğu kadar toplum boyutunda da hayatîdir. Değişimle baş edebilmenin en önemli aleti bilgidir, bu bilgiyi elde etmenin ve yorumlamanın yolu da 'Öğrenen Olmak'tan geçer.

Ortalığı yine velveleye verdik. Eh! Bilimsel verilerle konuşacak kimseler olmazsa olacağı budur.

Birkaç yıl önce John Nassbit'i dinlemiştim. Hani şu rahmetli Özal'ın başucu kitaplarından olan 'Mega Trends' kitabının yazarı.

Liderlik, yönetim biliminin en önemli konusu olmaya devam ediyor. Gerçekten örgütler liderleri kadar güçlü, değişime açık, vizyoner, öğrenen, neşeli... olabiliyorlar.