Ethem Mahmut Ziya

Evvelce yer sofrası açılırdı mâlum, ortaya üç sahan konur. Birinde yemek, birinde pilav, birinde de turşu ya da salata olur.

Hatırlar mısınız bilmem, biletçilerin koltuk altlarında tahta kutuları olurdu. Nereye gideceğinizi sorar, beyan ettiğiniz durakların üzerine sabit kalemle iki çizgi atarlar. Kalemin arkası lastiklidir onunla bileti koparır, uzatırlar.

İşe başladığın hafta kırık mezar taşlarını resimlemiş destanlar yazmışsındır uzun uzadıya... "Türk Taş Sanatı" hakkında doktora yapmışsındır adeta. "Alâkalıların alâkasızlığı" ya da "Ecdadın kemikleri sızlıyor" gibi iğneleyici başlıklar atmış, amirine sunmuşsundur büyük bir iftiharla. Dünyanın etrafında döndüğünü sanmaktasındır, Ankara'daki yüksek tansiyon, çatırdayan koalisyon umurunda bile değildir o sıra.

Altmışlı yıllarda üç esnaf yaygındı. Bakkal, berber, kasap... Her semtin manavı, fırını olur, bir de mandıra! Bal, pekmez pazardan alınır. Köylülerin saman dolu sepetleri vardır, elini daldırır, yumurta ararsın. Hafifini es geçer, ağırını ayırırsın kenara.

Eğer arazide iseniz zelzele korkulacak bir şey değildir, azıcık sallanırsınız o kadar. Yok ahşap içindeyseniz, binanın gacırdadığına gıcırdadığına şahit olursunuz... Çiviler yerinden çıkacak değildir, çok çok evin beli bükülür biraz daha.

Eskiden memurlar imparatordular. Huzurlarına düğme ilikleyerek çıkar, beklersin hazırolda. Masaya yanaşırsın, teyzem yüzüne bakmadan sayar: "Nüfus cüzdan sureti, ikametgah, 6 vesikalık, muhtardan tasdikli ilmuhaber, ayrıca..."

Türk evlerinin kapılarında zarif tokmaklar olur, büyüğünü erkekler çalar, küçüğünü kadınlar. Kalın sese adamlar koşar, ince sese hanımlar.

ak yazıyorum şuraya sen evde ka-la-cak-sın! Saat yedi oldu yatıyorsun hâlâ. Elâlemin kızı erkenlerden kalkıp kahvaltıyı hazırlıyor da kapıyı çalıp "annecim buyurmaz mısınız" diyor. Kızcağız tam "evde kaldıysam kaldım, bari devrilip uykumu aliym" moduna girmiştir ki bir haber patlar "Görücüler civarda!"

Bir kasap tam 30 yıl nafile oruç tutmuş. Kimseye söylememiş, kimse de farkına varmamış. Şeytan yeni yetme delikanlı kılığına girip yanaşmış. "Kasap amca demiş bana kıyma yap. En iyisinden olsun ama... Hani bu gün oruçluyum da..."

Tokaç da bir keşifti şüphesiz. Ovmak çitilemekten daha kolay. Kaba kirler kille külle yumuşatılır, mayi sabunla köpürtülüp arındırılırlar. O zaman teyzeler titiz, yıkar bir daha yıkar, içine sinince üç kere şartlar.

Eski Radyolar lambalıydı mâlum, geç ısınır, sık takılırlar. Temassızlıktandır zahir, sille-i Osmani ile çalışırlar.

Gençlik başka şey be... Üç beş arkadaş çay ocağında oturup konuşmaktasınızdır, söz askere giden akranınızdan açılır. Biri "hadi beyler" der, kalkarsınız. Gecenin o vakti koşarsınız Topkapı'ya... Ver elini Bilecik, Burdur, Manisa!

Yolundan yolundan gidiyorsundur, bir vesait aniden önüne kırar. Frene basarsın ama nafile, bir şangırtı ki düşman başına.

Ne gerilim, ne heyecan. "Kazandın kutlarım, 4 yıl sonra görüşürüz, by by!" Ya böyle seçim mi olur? Romney siyaseti bıraksın, gitsin işine baksın. Haydi sandık mandık çaldırtamadın, hiç değilse birkaç çöp konteynerine pusula atar, tatava yaparsın.

Eski 29 Ekimlerde caddeler üç gün trafiğe kapanırdı. Biri "o" gün iki de prova... Dülgerler günler öncesinden gelir, vilayet önüne şeref tribünü çakarlar. Bayraklar pankartlarla donatır, ahşapları saklarlar.

Anamız niye gün boyu çorap yamardı? Demek pahalı bir şeymiş, eğer yenisine güç yetirecek olsa... Şimdi yarım düzinesi 5 lira, almayanı dövüyorlar Aksaray'da...

Elektronik cihaz şans işi, ummadığınız anda arıza yapacağı tutar. İlgili servisi arar bulursunuz. Mutena bir semtte, cadde üstünde, lebiderya... Girersiniz bu ne ya? Koltuklar, sehpalar... Klimalar küfül küfül çalışmakta... Usta kalfa ararsınız, karşınıza bir sekreter çıkarırlar. "Hanfendi bakın şurasını şöööle yapınca, burası da bööle oluyo?"

Alamancıları anlamakta zorlanırdık. Mürekkebi tükenen basmalı tükenmezleri fıydırır atar, gazı biten çakmakları savururlardı sokağa.

Eskiden böyle mektep bolluğu nerede? Sabahın ayazında koşturursun caddeler boyunca... Anneniz yanınızda gelecek de çanta taşıyacak ha! Adın muhallebi çocuğuna çıkar, kurtulamazsın bir daha.

Cahiliye devrinde koca Kureyş'te kaç kişi okur yazardı biliyor musunuz? Sadece 17 kişi (İbn-i Haldun) İslâmın ilk emri "oku" dur. Efendimiz (Sallallahü aleyhi ve sellem) eshabının okuma yazma bilmesini arzular, Mus'ab bin Umeyr ve Abdullah İbn-i Mektum'u Medine'ye muallim olarak yollar.