M.Ali Özbudun

YTL'den, TL'ye döndük. Banknotlarımız, teknoloji harikasıymış. Kalpazanların işi zormuş. Emeği geçenleri kutlarız.

De­li­kan­lı, ne­fes ne­fe­se ve son de­re­ce mah­cup bir ta­vır­la eve ge­lir.

Der­di­miz ne­dir?

Lâf çok, iş yok! -­Ne var? -­Şid­det, nef­ret, ha­ma­set, hu­su­met...

Küre­sel ka­pi­ta­lizm has­ta, pi­ya­sa­lar yas­ta; ama bu has­ta, baş­ka has­ta... Ka­pi­ta­liz­min has­ta­lı­ğı­nı, bir "mü­hen­dis­lik ha­ta­sı" ola­rak tak­dim et­mek doğ­ru de­ğil. Ne­den mi?

Siya­set de­ği­şi­yor. De­ğiş­mek zo­run­da.

Görüş me­sa­fe­miz da­ra­lı­yor. Gi­de­rek da­ha kı­sa va­de­ye ki­lit­len­me­ye baş­la­dık. Ban­ka­lar, dö­viz ve YTL li­ki­di­te­si ba­kı­mın­dan kuy­ru­ğu dik tut­ma­ya ça­ba­lı­yor. Yer­li ve ya­ban­cı bir di­zi ana­list, ban­ka­cı­lık sek­tö­rü­mü­zü mer­cek al­tı­na al­mış du­rum­da. Se­be­bi son de­re­ce açık:

Tedir­gi­niz... Kü­re­sel kre­di da­ral­ma­sı ve re­ses­yo­nu, gi­de­rek da­ha sı­cak bir bi­çim­de his­set­me­ye baş­la­dık. Ka­bak ta­dı ve­ren IMF çı­pa­sı, ye­ni­den gün­dem­de. İş âle­mi, IMF'yi bir "si­gor­ta po­li­çe­si" gi­bi gö­rü­yor­muş.

Beyaz adam kay­bet­ti, Ba­rack Oba­ma ka­zan­dı. Oba­ma, sa­de­ce De­mok­rat'la­rın de­ğil, üçün­cü dün­ya ül­ke­le­ri­nin ezil­miş in­san­la­rı­nın da ga­zı­nı al­dı; "Oh be!" de­dirt­ti. ABD, imaj ve mak­yaj ta­ze­le­di. Oba­ma hak­kın­da, ABD med­ya­sın­da ya­zıl­ma­dık, söy­len­me­dik hiç­bir şey kal­ma­dı.

Bir saa­det zin­ci­ri kop­tu­ğun­da ne olur? Hal­kı­mız ta­şı ge­di­ği­ne ko­yar. Na­sıl mı? Me­se­la şöy­le der:

Do­lar, bir­çok ül­ke­nin pa­ra­sı­na kar­şı de­ğer ka­zan­dı. Kü­re­sel kri­zin ne­fe­si­ni, da­ha ya­kın­dan his­set­me­ye baş­la­dık. Ni­ha­yet, biz de na­sip­len­dik. Dö­viz pi­ya­sa­sın­da or­ta­ya çı­kan sert ve hız­lı yük­se­liş, te­dir­gin­lik do­ğur­du.

ABD kaynaklı krizle birlikte, bir dizi fantezi göz kırpmaya başladı. Nasıl mı? -ABD, finansal sosyalizme geçmiş... -Daha da neler!

TÜSİAD, "Küresel Kapitalizmin Geleceği ve Türkiye" konulu bir konferans düzenledi. Harvard Üniversitesi Öğretim Üyesi Profesör Jeffry Frieden, "Küresel kapitalizm bir kez daha düşecek mi?" başlıklı bir sunum yaptı. Frieden'i dinlerken, öğrencilik yıllarımı hatırladım.

Otobüs mola veriyor. Çaylar şirketten! Dinlenme tesisinin mazot kokan salonunda, bayat bir çayı yudumluyoruz. Ekranı bir parmak toz bağlamış televizyonda, son derece hararetli ve saçma sapan bir tartışma var:

Haberiniz var mı? Küresel kapitalizm çökmüş! -Peki ne yapalım? Bir takım elit zevatın dediği şu:

Finansal türbülans göz kırptığında ne oluyor? "Haber, haberi yer!" diye formüle edilen o "altın kural" devreye giriyor.

Babıali'nin kıdemli muharrirlerinin klasik hikâyesidir: Vaktiyle, İstanbul'un kabadayıları, çorbacılardan da haraç alırlarmış. Çorbacı haraç vermemekte direnirse, ceplerinde taşıdıkları bir şişe cıvayı, işkembe çorbasının kaynadığı kazana dökerlermiş. Kazan, cıvanın tesiriyle köpürür, dayanılması imkansız bir koku yayılırmış ortalığa. Dolayısıyla, çorbacı karizmayı çizdirir, merkepten düşmüş karpuza dönermiş.

Her nedense... Hep böyle olur. Ne mi olur?

Hatırlayalım... 1 Ocak 2005'te, altı tane sıfır atarak YTL'ye geçmiştik. Neden mi?

Tosun'un izniyle... Tarihe mal olmuş, bir duvar yazısından bahsetmek istiyorum. Stalin'li yıllarda, Sibirya'nın kereste fabrikalarının duvarlarında, "Çalış yoldaş, fabrika senin!" yazıyormuş. Kolektif mülkiyet düzeninde, yoldaşları gaza getirmek için, bula bula böyle bir ilkel slogan bulmuşlar. Yoldaş İvan, çalışmış çalışmasına, ama sonuç değişmemiş. Sizin anlayacağınız, "Çalış çalış, pantolondaki yama bir karış!" gibi bir durum ortaya çıkmış.