Abdüllatif Uyan

Evliyâ-yı kirâmdan, şânı büyük bir "Velî". İlmiyle, insanlara oldu çok fâideli. Aslen Buhârâ'lıdır, "Rivgir"de doğdu fakat. Uzun bir ömür sürüp, o yerde etti vefât.

Hindistân'da bir zaman, "Ganj Nehri" üzerine, Bir kanal yapılması düşünülmüştü yine. Kanal, plâna göre "Dergâh"tan geçiyordu. Bunun için, dergâhı yıkmak gerekiyordu. Müslümânlar bu işe, hiç râzı olmadılar. Ve lâkin bu karara mâni olamadılar. İngiliz mühendise verilmişti inşaat. Ve mâalesef başlayıp, devam etti icrâat.

"Alâüddîn-i Sabîr", edince Hakk'a vuslat, Ondan sonra o yerde, oldu bâzı hâdisât. Hattâ bu evliyânın mübârek nûrlu kabri, Gâib olup, bir müddet belirsiz oldu yeri. Kâfirlerden birisi geçerken o yerlerden, Bir yeri, çok "Parlak" ve "Nûrlu" gördü ilerden. Mezar kalıntıları var idi o mahalde. Dedi. "Bu, bir mü'minin mezarıdır herhalde." Kâfirdi, sevmiyordu zâten müslümânları. Daha çok harab etmek istedi bu mezarı.

"Alâüddîn Sabir"e inanmadı hiç o halk. Hattâ "Büyücü" dedi bu zâta "Kadı Tabrak". O ise, çok üzülüp bunların yaptığına, Mektup yazıp bildirdi bu hâli üstâdına. "Ferîdüddîn Genc Şeker", o mektubu okuyup, O da, Kadı Tabrak'a yazdı şöyle bir mektup. "Ey kadı, o kimseyi biz gönderdik oraya. Ona inanmazsanız, uğrarsınız belâya. Çünkü o, Rabbimizin sevdiği bir kişidir. Sizleri irşâd için beldenize gelmiştir.

"Şâh Abdurrahîm" idi babasının adı da. Ölüm hastalığına yakalandı sonunda. Komşular haber alıp, ziyârete geldiler. Onu çok hasta görüp, tesellî eylediler.

Üç ilim talebesi vardı ki o diyârda, Onun büyüklüğünü işitmişti onlar da. Birisi "Ebû Sa'îd", "İbnüssakka"ydı biri, Bir de "Abdülkâdir-i Geylânî" hazretleri.

Evliyâ-yı kirâmın büyüklerinden idi. Altmış yıl, insanları Hakk'a dâvet eyledi. Resûl'ün kalbindeki ilim, feyiz ve nûrlar, Kalpten kalbe akarak, ona vâsıl oldular. O da, "Abdülhâlık-ı Goncdüvânî"ye aynen, Bunları aksettirip, yükseltti onu mânen... Eline her ne geçse, verirdi muhtâçlara. Herkese şefkat edip, ağlardı ara ara. Vardı ki ders verdiği yüzlerce talebesi, Yetişip büyük âlim, evliyâ oldu hepsi. Bir yandan, insanlara verip öğüt, nasîhat, "Mânevî dertleri"ne, sağlardı çok menfaat.

"Hâce Mevdûd Çeştî"yle "Ahmet Nâmıkî Câmî", Sohbet ediyorlardı gün ve gece dâimî. Bir gün yine bir evde, çok sohbet ve muhabbet, İle, kendilerinden geçmişlerdi be gâyet. O an, iki münâfık, alıp iki hançeri, Girdiler birden bire o hâneden içeri. Gâyeleri şuydu ki o iki münâfığın, Bu iki evliyâyı öldürsünler ansızın. Ve lâkin girer girmez içeri o insanlar, "Hâce Mevdûd", onlara eyledi tek bir nazar.

"Hâce Mevdûd-i Çeştî", kendi talebesiyle, Bir gün, "Belh"ten çıktılar yolculuk gâyesiyle. "Buhârâ"ya gitmekti bu yolculukta niyet. Bir nehir kıyısına ulaştılar nihâyet. Baktılar ki nehirde, tek kayık çalışıyor. İnsanları karşıya, ücret ile taşıyor. Lâkin Hâce Mevdûd'un, hem de talebesinin, Yanlarında, hiç para yok idi o gün için. Söylediler ise de bunu o kayıkçıya, Dedi: "Ücret almadan, geçiremem karşıya."

"Hâce Mevdûd-i Çeştî", aldığı işâretle, Tahsîl-i ilim için, yollandı hemen "Belh"e. O, Belh'e geldiğinde, karşıladı onu halk. Çok hürmet gösterdiler, yanında toplanarak. Ve lâkin orada da, ona haset ettiler. Kendisini "İmtihân etmeye" yeltendiler. Geldiğinin ertesi olan Cumâ gününde, Toplandı "Dörtyüz" kişi o yerin câmiinde. Her biri suâl sordu zâhirî ilimlerden. O, hepsine çok güzel cevaplar verdi hemen. Sonunda dediler ki: "Bu kadar âlimsiniz. Öyle ise ne için kasîde dinlersiniz?" Buyurdu ki: "Dinlerim ara sıra ve ender. Büyüklerimizden de, var idi dinliyenler.

Vaktâ ki vefât etti bu Velî'nin pederi, Kendi irşâd eyledi artık talebeleri. "Yirmidört" yaşındaydı, o zaman kendisi de. Onu üstâd bildiler talebenin hepsi de.

Evliyânın büyüğü olan bu mübârek zât, Doksanyedi yaşında eyledi Şam'da vefât. Henüz "Yedi yaşında" ezberledi Kur'ânı. İslâma hizmet ile geçmiş idi her ânı.

"Ebülleys Semerkandî", büyük islâm âlimi. Tefsîr, hadîs, kelâmda var idi hayli ilmi. "Dünyâ"ya, zerre kadar vermezdi ehemmiyet. Her işini yaparken, ederdi hâlis niyet. Buyurdu: "Kul, işini yapmalı tam "ihlâs"la. Yoksa, fâidesine kavuşamaz o aslâ. Eğer ki, bir bozukluk olursa bu niyette, Hiç mükâfât alamaz o işten âhirette.

İslâm âlimlerinden "Ebülleys Semerkandî", Çok eser yazmış olup, sâhib-i irfân idi. Buyurdu: "Kardeşlerim, "Dünyâ"ya az muhabbet, Kulu, Hak teâlâdan uzaklaştırır gâyet. Rabbimiz, bu "Dünyâ"ya, sûret verip mahşerde, Bulundurur herkesin göreceği bir yerde. Saçları darma dağın, birbirine karışmış. Gözleri mosmor olup, dili dışarı sarkmış.

"Muhammed Bâkî Billâh", yaşı kırka erince, Ayrılmak murâd etti, dünyâdan bir an önce. Kalmadı bu günlerde, dünyâya hiç rağbeti. Ebedî yolculuğun göründü alâmeti. Kendi zevcesine de, derdi ki o zamanlar: (Yakında, benim için büyük bir hâdise var.) Bir gün de, bir aynayı alaraktan eline, (Gel, berâber bakalım) buyurdu zevcesine. O bakıp, gördü onu pîr-i fânî, ihtiyâr. Anladı, "Onun için ebedî yolculuk var." Bir gün de, mescidinde dururken namâz vakti, Bunu, talebeye de sezdirmek murâd etti. Buyurdu ki: (Gâibden duyarım şöyle kelâm: "Senin bu dünyâdaki maksadın oldu tamam.

"Muhammed Bâkî Billâh" Hakkın büyük velîsi, Rızâ-i bârî idi yegâne, tek gâyesi. Giyinmede, yemede, hiçbir şeye özenmez, Dünyâlık bir nesneye, etmezdi aslâ heves. Bilhassa dergâhında, yemek pişirenlerin, Abdestsiz olmasına, vermezdi aslâ izin. Derdi ki: (Bir edebe, edilmezse riâyet, Kesilir feyiz yolu, insanı basar gaflet.)

"Muhammed Bâkî Billâh", Hakkın büyük velîsi. Yok idi zamanında onun gibi birisi. Bir gün, talebesiyle çıkarak hep berâber, Bir "Velî"nin kabrini ziyârete gittiler. Bir kimse var idi ki, türbeye hizmet eden, Onların geldiğini görünce, kalktı hemen. Bir iskemle getirip, koydu kabrin dibine. Ve minder yerleştirdi, iskemle üzerine. "Bâkî Billah", türbeye teşrîf etmeden henüz, Biri girdi içeri terbiyesiz, görgüsüz.

Evliyânın büyüğü, "Muhammed Bâkî Billah". Ölüm ve âhireti düşünürdü o her gâh. Okuyup bitirince, zâhirî ilimleri, Aradı harâretle, bir tasavvuf rehberi. "Muhammed İmkenegî" adında bir evliyâ, Rüyâda, kendisine buyurdu: (Gel buraya!) Onu bulup, yanında yalnız üç gün kalarak, Avdet etti Delhi'ye, icâzetli olarak. Hocasından aldığı nûrları, o da yine, Verdi sâdık ve hâlis tâliplerin kalbine. Duyanlar, sohbetine gelirdi akın akın. Feyz ve bereketine kavuşurdu bu zâtın.

"Muhammed Bâkî Billah", mütevâzı idi pek. Hâlini, ekseriyâ gizler idi mübârek. Talebe olmak için yanına gelenleri, Tecrübe maksadıyla, gönderirdi hep geri. "Çok sâdık" biri ise o gelen kişi şâyet, Onu kabûl eder ve gösterirdi merhamet. Bir gün de, genç bir kişi, dedi ki: (Yâ ilâhî! Bir insan-ı kâmile, kavuştur beni dahî.) O gece, rüyâsında dendi ki: (Durma daha. Yarın gidip tâbi ol, hemen Bâkî Billah'a.) Sabahleyin sevinçle, bu zâta gitti hemen. Talebesi olmayı, arz eyledi gönülden.

Evliyâ-yı kirâmın, çok büyüklerindendi. İnsanları hak yola dâvet edenlerdendi. Dayısı olurdu ki, "Kadı Muhammed Zâhid", Onun sohbetlerinden, oldu pek çok müstefid. Dayısına talebe olmadan daha önce, Nefsiyle mücâdele etmişti senelerce. O zaman, insanlardan bîgâne yaşıyordu. Ve nefsinden kurtulmak için çalışıyordu. Onbeş yıl ettiyse de riyâzet, mücâhede, Ve lâkin murâdına eremedi yine de.