Yılmaz Öztuna

ABD, savaşı önce diplomatik düzeyde hazırlıyor. Bu hazırlık uzun sürüyor. Tasarladığı Irak savaşında Türkiye'den bekledikleri, Körfez Harbi'ndekinden çok fazladır. Zira bu defa az bir müttefikle harekete geçecektir.

Avrupa Birliği'ne giremiyeceği anlaşılan, Avrupa'dan ehliyetsiz notu alan bir Türkiye, dış ilişkilerinde çok zorlanır. Yedi düvelle kavgalı hâle gelir. Avrupa Birliği'ne giremiyeceği anlaşılan Türkiye'nin durumu, İsviçre'ye, Norveç'e, İzlanda'ya benzemez. Zira onlar gibi, Avrupa ölçütlerinde çağdaş reformları, kendi iç dinamikleriyle yapamaz.

Türkiye Büyük Millet Meclisi dün olağanüstü toplandı. Muhtemelen yarın, 3 Kasım Pazar gününü seçim tarihi ilân edecek. Sonra Avrupa Birliği uyum yasaları gündeme gelecek. Vakit elverirse ve oy sağlanabilirse, seçim ve siyasî partiler kanunlarının bazı maddeleri değiştirilmeye çalışılacak.

Türkiye Büyük Millet Meclisi, bugün olağanüstü toplanıyor. Hafta içinde, 3 Kasım için erken seçim kararı alacak. Ve Avrupa Birliği uyum yasaları çıkartılacak. Tasarlanan bu. Uyum yasalarını çıkartabilirse Yüce Meclis, şan ve şeref içinde seçime gidecek.

3 Kasım seçim gününü artık bir tek faktör değiştirebilir: Hemen yarın Sayın Ecevit'in istifası... Bu faktörün dışında TBMM, 3 Kasım gününü kabûl edecektir. Meclis çalışmalarını sürdürse bile, seçim ortamı başlayacaktır.

Savaş sırasında seçim yapılmaz, ertelenir. 3 Kasım günü Irak savaşının başlamış bulunması zayıf bir ihtimaldir. Washington, Kasım ayında ABD seçim sonuçlarından önce Irak'ta harekâta geçmez. Bu husus, derin düşünen politikacılarımız tarafından mutlaka nazar-ı itibara alınmış, Amerikan seçimlerinden önceki bir tarih kararlaştırılmıştır.

Muhtemel gelişme şöyle olabilir: Haftaya TBMM toplanacak. 3 Kasım Pazar'ı seçim günü ilan edecek. AB uyum, seçim ve partiler yasaları gündeme alınacak. Ama bu gündem nasıl gerçekleşecek?

Bazı okuyucularım, gerek AB ile ilişkilerimiz, gerek Irak savaşı dolayısıyle, seçimlerden sonra, yılın sonuna doğru, karamsar tablolar çizdiğimi bildiriyorlar.

Seçimler yaklaştı. Partiler kanunu, seçim yasası ve milletvekili statüsü üzerinde yıllarca konuşuldu. Hiçbir düzeltme yapılmaksızın seçimlere gidilecektir. Avrupalı bir devlete yakışmaz, babadan kalma oy verme ve oy sayma yöntemiyle...

3 Kasım'ın hükûmetçe seçim tarihi ilânı şüphesiz yeterli değildir. Kabulü, TBMM'nin iradesine bağlıdır. Niçin 3 Kasım? Bu sorunun cevabı, 3 Kasım'da nasıl bir Türkiye tasavvur ettiğimize göredir. Bu tarihte, Irak harekâtı başlamasa bile, savaş hazırlıkları epey gelişecektir. Washington, stratejisini kendi parlamento seçimlerine göre ayarlayacaktır. Irak, dünya gündeminin birinci maddesi hâline gelecektir. Amerika dışında en ilgili devlet ise Türkiye'dir.

9. Cumhurbaşkanı Sayın Süleyman Demirel, 13 Temmuz günü Bükreş'te Balkan Siyasî Kulübü'ndeki konuşmasında şöyle dedi: Zengin olmanın da, çağdaş olmanın da kapısı Avrupa'dır. Avrupa Birliği'ne üye olan ülkelerin hepsi kalkınmış, zenginleşmiştir. Tarihte ilk defa hür, barış içinde yaşayan bir bütün olarak Avrupa kurulmaktadır. Dünya, fakirler ve zenginler dünyası olmak gibi bir sorunla karşı karşıyadır.

Dün akşam liderler toplantısında, Milliyetçi Hareket Partisi'nin 3 Kasım'da Seçim teklifi, diğer iki lider tarafından kabûl edildi.Tabii seçim kararını hükûmet alamaz. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kabûlü gerekir. Ancak Meclis'ten de bir terslik beklememek gerekir. Erken seçim atmosferi oluşmuştur. Tarihi üzerinde fazla münakaşa edilmiyeceğini söyliyebiliriz.

İsmail Cem-Kemal Derviş-Hüsamettin Özkan üçlüsünün baş çektiği Yeni Oluşum, önümüzdeki seçimlerde şimdiden barajı geçebilir partiler arasındadır. Bu suretle yüzde 10 barajını aşabilecek 8 parti oluyor.

Olaylar, Çankaya zirvesinde Devlet Bahçeli'nin -Devlet politikamız dediği halde- Avrupa Birliği'ne karşı sert çıkması ile hız kazandı. Ama temel sebep şüphesiz başbakanın rahatsızlığıdır. Ecevit'i en tecrübeli politikacı biliyorduk, daha 1957'de Meclis'e girmişti.

Politika, atılan her adımın nereye götüreceğini öngörmek san'atıdır. Bu millet, hangi genel başkanın daha mert olduğunu vurgulamak için seçim yapıldığını gördü. Bugün koalisyon dökülüp saçılıyor, seçim zarurî hâle geldi. Ancak Türkiye'nin hayatî meselesi Avrupa Birliği'dir. 12 Aralık Kopenhag zirvesinde müzakere tarihi alabilmektir. Kimin bakan, başbakan, başbakan yardımcısı olacağı, iktidara yükselip iktidardan düşeceği ise, bir devletin hayatında, işlerin yürümesi için gereken olağan değişikliklerden ibarettir.

Clinton, İstanbul'da sevgiyle karşılandı, zevkle dinlendi. Bütün ABD başkanları içinde Türkiye'ye en dostça davrananıdır. Türkiye'nin önemini kavramıştı. Cumhuriyetçi Reagan, komünist heyûlâsını yerle bir etti, Sovyetler Birliği'ni dağıttı. Demokrat Clinton, Pax Americana ile Dünya barışı şartlarını bütün hâlinde görebilen bir sosyal demokrattı. Dünya barışında başarılı olmaksızın Pax Americana'nın kaba güçle yürütülemeyeceğini biliyordu.

Kriz, Ecevit krizidir. Normal bir demokraside Ecevit'in, Çankaya'daki kapışmanın sonunda ekonominin çökmesi olayında istifası gerekiyordu. Ancak muhalefetin alternatif oluşturamaması, Ecevit iktidarını devam ettirdi.

Dr. Devlet Bahçeli, 3 Kasım Pazar günü seçimlerin olabileceğini söyledi. Bu hükûmet devam edecek, TBMM 1 Eylülde toplanacak, seçim kararı alıp dağılacak. Bu teklifte, Kopenhag kriterleri uyum yasalarından, seçim ve partiler kanunlarından bahsedilmiyor. AB konusu, yeni meclise ve onun çıkaracağı hükûmete bırakılıyor. Sayın Bahçeli bu mealde bir şeyler söylemek durumunda idi. Eleştirilecek bir tarafı yok.

Başbakan krizimiz, Avrupa ve Amerika medya ve politikasının da dikkatini çekti. Hem de hayli derinlemesine... Zira ekonomik kriz içinde yaşayan önemli bir ülkede bir de başbakan ve hükûmet buhranı, devletin karmaşaya gittiğinin göstergesidir.

Sayın Bülent Ecevit, devletçe ödenmesi yasal hakkı iken, hastahane ücretlerini, kendi mütevazı gelirinden ödüyormuş. Ama, Başbakan'ın hastalığı Türkiye'ye milyarlarca dolara mâl oldu. Şimdi fiilen başbakan Sayın Devlet Bahçeli'dir. Bize göre Sayın Ecevit, Temmuz içinde istifa edecek. Çankaya zirvesindeki Avrupa Birliği hakkında köşeli çıkışına kadar Dr. Bahçeli, başbakanlığın birinci adayı idi.