Ayşe G. Tunceroğlu

Geçen hafta Amerika'daki iki yıllık yüksek okullar (community college) hakkında bilgi vermiştim. Bu okullar "county" denilen yerleşim birimlerinde kurulmuş, ucuz, girmesi kolay, öncelikle çevre halkına hizmet vermeyi esas alan, "yardımcı lisans diploması" veren okullardır.

Amerikan yüksek tahsil sisteminde "Community College" denilen bir grup eğitim kurumu var. İki yıllık yüksek okul diye tercüme edebiliriz. Hemen hemen yüz sene önce başlamış bir sistem. ABD'nin keşfettiği bir sistem.

Eurovizyon yarışmasına İngilizce şarkı ile katılmamız ve kazanmamız memlekette hayli tartışıldı. İyi ama biz "Yabancı dille eğitim" diyerek İngilizce tedrisat yapan orta dereceli okullar açtık. (Dikkat buyrulsun, İngilizce öğretmek değil, İngilizce tedrisat!) Çocuklarımızı aşkla, şevkle o okullara gönderiyoruz. Ardından İngilizce eğitim yapan üniversitelere gönderiyoruz.

Gençlerimiz, hatta orta yaşlı aydınlarımız "gelişmekte olan ülke" ile "geri kalmış ülke" arasındaki nüansı farketmiyorlar. "Biz gelişmekte olan bir ülke" olduğumuz için diye söze başlayıveriyorlar. Gelişmekte olan ülke yahut az gelişmiş ülke...

Toprağı satmak mı? O halde neden havayı da satmıyoruz, ya da ulu denizi?" Kızılderili Shawnee Kabilesi reislerinden Tekumseh böyle demişti. Kızılderililerin toprak karşısındaki hassasiyetleri bambaşka. "Toprak satılmaz. Taşınabilen mallar dışında hiçbir şey satılmaz. Toprak insana değil, insan toprağa aittir" diyecek kadar başka. Biz "modern beyazlar" aynı fikirde değiliz.

Hep düşünürüm: 1450'li yıllarda Anadolu'da.... Meselâ, Karamanoğlu Beyliği tebaasından üç-beş kişi çiftte çubukta biraraya geldiklerinde siyasî gidişat üzerine neler konuşuyorlardı? Yeni "Fatih" olmuş İkinci Mehmed aleyhine eminim çok şey söylüyorlardı.

Geçen hafta ABD'deki üniversitelerin imtihanla öğrenci aldıklarını yazmıştım. Yüksek öğrenim kurumları imtihanla öğrenci alırlar ama aynı zamanda paralıdırlar. Amerika'da devletin ya da özel sektörün, bütün üniversiteler paralıdır. Mevcut üniversitelerin (3000 küsur) yarısı özeldir, bütün öğrencilerin yüzde 21'i özel üniversitelerde okumaktadır. (Devlet üniversiteleri daha kalabalıktır). Özel üniversitelerin yüzde 25'i dinî vakıfların kurduğu okullardır. Sadece kız öğrencilerin ya da sadece zencilerin gittiği özel ve devlet üniversiteleri de vardır.

Gazetelerimizde, televizyonlarımızda zaman zaman Amerika'da üniversitelerin imtihansız olduğu, parasını verenin istediği üniversiteye girip okuduğu yazılıyor, söyleniyor. Ben bu konuyu daha önce de yazdım ama bir kere daha tekrarlayacağım. Amerika'da devlet ya da özel, bütün yüksek okullar paralıdır ama giriş imtihanı da vardır!

Millî Eğitim Bakanlığı'ndan yeni bir haber duyuldu. Maddî durumu yetersiz öğrencilerin özel okullarda okuyabilmesini sağlamak üzere devlet burs tedarik edecek. Devlet başarılı fakat fakir öğrencileri istediği yerde okutmak üzere burs verebilir, yurt dışında okullara da gönderebilir.

Dilimin altındaki baklayı sona bırakmadan hemen söyleyeyim ki ben bu projeyi desteklemiyorum. Çantasız eğitim olmaz! Çantasız öğrenci olmaz! Projenin hedefleri şunlar olarak belirtiliyor: "Öğrencilerin okul dışı zamanlarında oyun oynamalarına ve gelişmelerine uygun ortam sağlamak, bu dönemde çocukların hızlı gelişmekte olan kas ve kemik yapılarını engelleyecek çanta ve diğer araç-gereçleri taşımasını önlemek, okul ve sınıf ortamını, eğitim-öğretim açısından daha etkin ve verimli kılacak düzenlemeler yapmak,

New York Metropolitan Müzesi'nin bodrum katı kadîm Mısır eserleriyle lebâleb doludur. Öyle küçük boy çanak çömlekler, takılar falan değil, devâsa âbideler, cesim heykeller... Herbirini yerinden kıpırdatmak için Saddam'ın heykelini deviren vinçlere benzer aletler gerekir. İlk gördüğümde bunlar Mısır'dan nasıl getirildi diye şaşmıştım? Tarihî eser kaçakçılığı deyince ufak

"Düşenin dostu olmaz" lâfını biliriz. Biliriz de düşmenin bu kadar hızlı olacağını, dostların bu kadar çabuk yüz çevireceğini beklemiyorduk. Daha iki gün önce "Kanımız canımız sana feda olsun, ya Saddam!" diye bağıran kalabalıklar bir anda tavır değiştirmişler; Saddam posterlerini parçalıyor, Saddam heykellerini taşlıyor, terlikle dövüyor, Saddam'a sövüyordu. Bir anda bu nasıl bir değişiklik ya Rabbim! İnsanoğlu çiğ süt emmiştir dedikleri bu mu acaba?

Oniki sene önce Türkiye Gazetesi'nde, bu köşede yayımlanan ilk yazımın başlığı "Sarı kurdelem sarı" idi. Körfez Savaşı günleriydi. Bağdat ateş altındaydı. Christian Amanpour, füzelerle dövülen Bağdat gecelerini arkasına alarak, ağzından iri iri dökülen kelimelerle konuşurdu. Körfez Savaşı sırasında Amerika'da sarı kurdeleli günler yaşanmıştı.

Amerikalı iletişim teorisyeni Profesör Herbert Marshall McLuhan diyor ki: "Televizyon savaşın vahşetini oturma odalarımızın rahatlığına taşıdı; Vietnam Savaşı muharebe meydanlarında değil, Amerikan evlerinin oturma odalarında kaybedildi."

Benim ABD olarak öyle uzun yıllar öncesine giden tarihim yoktur... Ne "parayı kullanan ilk millet" ben oldum, ne "yazıyı bulan kavim." Bu unvanları Lidya'ya, Finike'ye, Mezopotamya medeniyetlerine, Çin'e bıraktım. Ben çok yeniyim, ama tarihi severim, ders almayı bilirim. O tarihin içinde istikbali dokuyan nice iplikler bulunur. Meselâ, benim Roma'yı ateşe verip de keyifle seyreden Neron'la yakınlığım vardır. Yüzbinlerce köleyi boğaz tokluğuna çalıştırıp o muazzam piramitleri yaptıran firavunlarla yakınlığım vardır. Avrupa'yı hallaç pamuğu gibi atan Attila'yla yakınlığım vardır. Bağdat'ı talan eden Hülâgu ile yakınlığım vardır.

Michael Moore, yayımlandığı 2002 yılında aylarca en çok satanlar listesinde kalan, son aylarda yeniden listelere giren Stupid White Men (Türkçesi "Aptal Beyaz Adamlar", Bâbiâli Kültür Yayıncılığı) isimli kitabına şöyle başlar:

İdealizmle realizmin ayrıldığı noktadayız."Türkiye Cumhuriyeti bağımsız bir devlettir. TBMM iradesi topraklarımızdan yabancı asker geçişine izin vermemiştir. Bizim için ABD'nin değil, milletin istekleri önemlidir. ABD'nin emperyalist emellerine alet olmayacağız. Tek bir Mehmetçiğimizin kanı dökülsün istemiyoruz. Iraklı analar daha fazla ağlasın istemiyoruz. İşte Meclisimiz ne kadar demokrat olduğunu gösterdi, Amerika'nın tehditlerine pabuç bırakmadı!"

Geçmişten adam hisse kaparmış... Ne masal şey!/Beşbin senelik kıssa yarım hisse mi verdi? Tarihi tekerrür diye tarif ediyorlar,/Hiç ibret alınsaydı tekerrür mü ederdi? diyor Âkif. Doğru.... Yüz sene önce, 20'nci asrın başlarında yükselen seslere benzer sesler duyuyoruz yine.

Savaşa hayır demek kolaydır. Elinize her dilden yazılı pankartları alır meydanlara çıkarsınız, yahut masa başlarında yazarsınız, çizersiniz, mikrofonlarda söylersiniz. Savaşa hayır diyerek dans bile edersiniz. Fertlerin savaşa hayır demesinin sorumluluğu yoktur. Aksine insancıl bir tavır olarak daima saygı görecektir.

Fuzûlî kimbilir nasıl bir hâlet-i ruhiye içinde, demiş ki bir gün: Dost bî-perva, felek bî-rahm, devran bî-sükûn, Dert çok, hem-dert yok, düşman kavî, talii zebûn.