M.Ali Özbudun

"Adam doktora gitmiş..." diye başlayan fıkralar, çok meşhurdur. İsterseniz, bugün de böyle bir fıkra ile konuya girelim:

Sermaye, çok ilginç bir kavram. Sermayeyi, bir üretim faktörü olarak tanımlayabilir ya da "Kristalize olmuş, emektir!" diye kestirip atabilirsiniz.

Borç kokar mı? Kokar! Irak'ın borçları konuşulurken "kirli borç, pis kokulu borç, müstekreh borç" gibi kavramlar sık sık gündeme geliyor. Saddam'ın borçlarının Almanya, Fransa ve Rusya gibi ülkelere yoğunlaştığı dile getiriliyor.

Ekonomi iyiye gidiyor" dediğimiz zaman, böyle bir yargı, "Tüm problemlerin kökünü kazıdık!" anlamına gelmiyor. İstikrar programının hedeflerini tutturduğumuz ölçüde, iyiye gittiğimizi söylüyoruz.

Fransa'nın problemlerine "fransız" kalamıyoruz. TV muhabiri, soruyor: -Paris'te ortaya çıkan olayları neye bağlıyorsunuz? Olup bitenler öncü mü, artçı mı? Nasıl olsa, atış serbest. Frankofon ve de frankofil dostumuz, açıyor ağzını, yumuyor gözünü, "Deja vu"(*) diyerek, olayları bilinen bir şablona oturtuveriyor. Doğrusu, gıpta ediyorum!

Kolay değil! Üretmek başka, iç pazara satabilmek daha başka, ihracat yapabilmek ise bambaşka..

Çocukluğum, bir müstakil evde geçti. Babaanne, dede, halalar, yengeler ve amcaların bulunduğu, kalabalık ve bahçeli bir evde büyüdüm. Yıllar sonra anladım ki, evimiz, tam bir "sosyal devlet"i andırıyormuş. Üç katlı evin, her türlü sosyal sınıfa mensup, bol miktarda misafiri ve kalabalık sofraları, hiç eksik olmazdı. Evimiz, İstanbul'dan gelen misafirlerimize, mükemmel bir "devre mülk" gibi hizmet verirdi. Dedem, bulunduğumuz ilçedeki Boşnak kolonisinin reisi gibiydi.

Bir ülkenin gücü ile, küresel rekabet ortamında üstlendiği rol arasında, çok yakın bir ilişki var. Küresel rekabetin omurgasını, özel sektörü esas alan senaryolar oluşturuyor. Ülkemizin özel sektörünü, bazı nüansları ihmal ederek, üç ana grup ile karikatürize edebiliriz:

YTL, TL'ye mektup yazmış, hissiyatını dile getirmiş. Özet olarak aktarıyoruz:

Geçtiğimiz Ağustos ayında, Merkez Bankası (MB) finansal istikrarı gündeme taşıyan bir rapor açıklamıştı. Rapor, hafta başında yeniden gündeme geldi.

17 Ağustos 1999 depremiyle birlikte, zeminin ve binanın kalitesini tartışmaya başladık. Hafta içinde, İzmir'de meydana gelen depremlerden sonra da, benzer bir muhabbet, yeniden gündeme oturdu.

Ankara'da, yeni siyasi senaryolar yazılıyormuş; yeni oluşumlar konuşuluyormuş! Birileri, iktidara gelmek ve ülkeye hizmet etmek için kolları sıvamış. Bayram'dan sonra düğmeye basılacakmış. Hayırlı olsun! Zaten siz, geçmişte de ne yaptıysanız, "ülkemiz, milletimiz ve devletimiz" için yapmıştınız. Öyle değil mi?

Adam, doktora gitmiş. Şikayetlerini anlatmış, tüm takıntılarını özetlemiş. Doktor, dudaklarını ısırmış, bir müddet sessiz kalmış. -Sizde paranoya.. diye söze başlamış, ama hasta doktorun sözünü keserek, -Doktor bey, doktor bey! demiş ve hemen teşhisi koymuş: -Herkes bana düşman olmasaydı, ben paranoyak olur muydum?

Kasım 2002 seçimlerinden önceydi. İstanbul'da düzenlenen bir toplantıda, finansal krizlerin etkileri tartışılıyordu. Dünya Bankası'nda çalışan bir iktisatçı, seçim kararı almış Koalisyon Hükümeti'ne "sıcak paranın soğutulmasını" tavsiye ettiğinde, bir bürokrat, "Ne yani, buzdolabına mı koyalım!" diye tepki göstermişti.

-Duydun mu? -Neyi? -Yahu, duymadın mı? -Neyi kardeşim, adamı çıldırtma! -Demek, hâlâ duymadın! -Duymadım, ne olacak! -Nasıl duymazsın, kardeşim! -Ne demek, nasıl duymazsın, duymadım işte!

Bu işin ortası yok. Biz ya kazıklarız, ya da kazıklanırız. Türkiye, 3 Ekim gibi kritik bir eşiğe yaklaştığında medyada manşet hazırdır: "Oyuna gelmeyelim!"

Sonunda, baklayı ağzımızdan çıkardık: Vurun Serdengeçti'ye! Böyle Merkez Bankası (MB) olmaz! Nasıl olur? Şöyle olur:

Atış serbest! Sonbaharın yaklaşmasıyla beraber, 3 Ekim'e endeksli senaryolar da esmeye başladı. Derdimiz, belli. Büyüme hız kesse de, cari açık, tahmin edildiği kadar gerilemiyor. O zaman bir tek yol kalıyor. Cari açıktan kurtulmak için galiba kriz çıkarmak zorundayız. Sadece cari açık ile krizi patlatamıyoruz. Kriz denilen yangını başlatabilmek için, bir dizi başka faktörün devreye girmesi lâzım.

Hani, burnumun direği kırıldı, derler ya... Tam manasıyla öyle bir durumdayım. Taksinin içi, son derece kesif bir ayak ve ter kokusuna bulanmış; garnitür olarak da, içeriye sızan LPG dumanını teneffüs ediyorum. Geğirti ile gelen bira kokusu da cabası!

"İşsizlik", üç heceli ve anlam yüklü bir kelime... Popülist politikacılara göre, işsizlikten bahsetmek, ağrısı dinmiş çürük bir dişi kurcalamaya benzermiş. Çürük diş, kaprislidir; ne zaman, ne yapacağını kestirmek kolay değildir. Bir gece yarısı, sizi uyandırabilir. Çürük dişi sadece kurcalamak değil, aynı zamanda tedavi etmek gerekir.