Oğuz Gökmen

Bu konu ile ilişkimiz çok eskidir. Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u fethi tarihinde başlar, Osmanlı'dan tevarüs ettiğimiz büyüklük, tesamüh ve hoşgörü gereği, bugünlere kadar uzanır gelir. Lozan'da Patrikhane konusu bir çözüme bağlanmış gibi idi. Patrikhane Türkiye'den çıkarılacaktı. Aynaroz'da yeri bile hazırlanmıştı. Son anda Lord Curzon çıktı. İsmet Paşa'ya en hassas biçimde "Ey Muzaffer Kumandan sizden son bir istirhamım var. Ahali mübadelesi sonunda münhasıran İstanbul'da kalacak Rumların ibadetleri için Patrik ve Patrikhanenin İstanbul'da kalmasına lütfen muvafakat buyurunuz!" dedi. İsmet Paşa muzaffer bir komutan olmanın yanı sıra duygusal bir devlet adamı idi. Curzon'a "Bu sözlerinizi senet ittihaz ediyor. Patrikhanenin İstanbul'da kalmasına muvafakat ediyorum!" dedi. O gün bugündür Patrikhane bir kin ve intikamın sembolü sayılan kapalı kapısı ile eski yerindedir! Turgut Özal dönemine gelinceye kadar ne bir karış genişlemiş ne de bir çivi çakılabilmişti. Sonra da işler değişti. Nedenleri çoktur. Bu sütunda yazacak yerimiz yoktur.

Gazetelerdeki köşe yazıları olayların, yazanların ve okuyanların aynası gibidirler. Kim nasıl ve nereden bakarsa karşısında kendini görür!.. Beğenirsiniz beğenmezsiniz farketmez! O başka bir konudur. Haftalardır, hatta aylardır bu köşede ABD'nin, daha da doğrusu Anglo-Saksonların acılı, acıklı, Irak macerasını -pembe bir Brezilya dizisi değil de- barut renkli bir tv dizisi seyreder gibi izliyor ve işliyoruz. Halbuki günümüzde başka olaylar da var. Üstelik bizi de çok yakından ilgilendiriyor.

Bu mevsimde Türkiye'den kaynaklanan Fırat ve Dicle'nin suları durgun akar. Bu yüzden alttaki ülkelerden Suriye ve Irak'tan bu sular üzerinde kurduğumuz çeşitli barajlar yüzünden şikayetler yakınmalar, feryatlar yükselir. Önlerine gelene bizi şikayet ederler! Bu sene ikisinin de başka dertleri var. Birincisi "Terörist ülke" tanımlaması ile nişan tahtasında ve tehdit altında... İkincisine yani Irak'a gelince; o artık ABD tarafından fiilen işgal edilmiş durumda! Ne yapacağını bilemiyor. Buna karşılık işgalci de kendinden pek emin görünmüyor. Arapların para ve altına olan zaafına rağmen sessiz bir direniş devam ediyor. Ne kadar sürer? Bilinmez ama adamların yakın sürede Irak'tan çekilmeleri de beklenmiyor. Tek güvendikleri unsur nerede ise iki kuşaktır umutla ve bol para ve silahla besledikleri Kürtlerdir.

Süleymaniye vak'ası Türkiye ile ABD arasındaki işbirliği ilişkilerinde fevkalade önemli ve her iki taraf için de öğretici anlamlı bir yol kazasıdır. Kazanın ilk şoku ve heyecanı atlatıldıktan sonra gerekli tedbirlerin alınması ve gerekirse yeniden birlikte yola çıkılabilmesi için neler yapılabileceğini birlikte düşünmek ve kararlaştırmak her iki taraf için de gereklidir. Bunda hem Türkiye hem ABD için faydadan da öteye bir zorunluluk vardır. Bunun için de her iki tarafta da politikacılardan ziyade serin kanlı sivil ve asker diplomatlara ve uzmanlara büyük görevler düşmektedir.

Bu gereği sanırım içimizde duymayanımız yoktur... 3 Kasım seçimlerinden bu yana aylar geçti. Bu arada kısa sürede iki ayrı başbakan iki ayrı hükümet gördük. Politika Halktan hareketle yine Halka avdet eden düşünce ve davranışların tutumların, kararların bir manzumesidir. Sonuç başarılı veya başarısız olur bu gerçeği hiç değiştirmez. Hakimiyet halkın, milletindir. Onun tecelli ettiği yer TBMM yani Parlamentodur. Politikaları tayin ve tespit etmek İcranın ve Hükümetin işidir.

Komşu Yunanistan'ı seversiniz sevmezsiniz, bazen de kızar, kıskanır ve hatta kınarsınız!.. Bu defa hakkını verelim kutlayalım. 6 aylık dönem başkanlığını geçen hafta Selanik Zirvesi ile kazasız belasız bitirdi. Bu önemli bir toplantı idi. Fransız eski Cumhurbaşkanı ve aynı zamanda müstakbel AB Devletinin Anayasa taslağını hazırlayan Convention toplantılarının başkanı V.J D'Estaing Zirveye kucağında kocaman bir paketle geldi. Yunanlıları severdi. Karamanlis'in kadim ve harim dostu idi. Vaktiyle kendisine küçük bir adada içi dayalı döşeli bir köşk hediye edildiği bile rivayet edilirdi. Aristokrat bir adamdı. Eli boş gidemezdi. Paketten yolda tüyleri orasından burasından düşmüş veya yolunmuş izlenimi veren bizim Denizli horozuna benzeyen acaip ama çok değerli bir sembolik hediye çıktı. Fransa'nın simgesi de sayılan horoz ilk defa Zirve'de ötecek, AB Devleti'nin doğuşunu müjdeleyecekti.

ABD Başkanı Bush'un Beyaz Saray'a geçişinden daha da doğrusu şu meşhur ve menfur 11 Eylül 2001 terör saldırısından bu yana tüm dünyada ABD'nin, ismi cismi daha da çok duyulur, hissedilir oldu. Beyaz Saray'dan, Pentagon'dan dalga dalga bir hiddet ve şiddet rüzgarı dünyayı sardı. Milletlerarası terör tarifi, buna karşı koruyucu savaşın hukukileştirilmesi süreci başladı. İlk hedef Üsame diye tanınan bir Arap teröristi hedef alıyordu. Sonraları yağ lekesi gibi yayıldı bütün İslama yaygınlaştı. El Kaide ve benzeri örgütlere, Taliban yönetimlerine ve daha da sonraları Afganistan, Irak, Suriye, İran, Sudan ve Kuzey Kore'ye kadar uzandı.. Afganistan'a müdahale, kılıfına uyduruldu. Uluslararası hukuka uygun biçimde yani BM Örgütü'nün kararı ile yapıldı. Bu çok zor ama müthiş bir müdahale idi. Taliban Hükümeti ve El Kaide örgütü çökertildi. Ölen öldü. Sağ kalanlardan büyük kısmı Afganistan'dan Kuba Adası'nda mülkiyeti ABD'ye ait olan Guantanenamo Askerî Üssü'ndeki karanlık zindan ve hapishanelerine tıkıldı.

Artık daha fazla ayak sürümeyelim. 50 yıldan fazladır bu yolun yolcusuyuz. Yol zaten dikenli!.. Allahını seven, milletini, vatanını devletini seven, ne olur bir olsun birlik olsun bu yolun sonunu getirelim ve Avrupa Birliğine artık girelim!. 50 yıldır her ağzı dili olan yalan yanlış konuştu. Kimileri siyasetin populizm alanında "Onlar ortak biz Pazar!.." diye sloganlar attı. Ortaklık yolunda atılan adımlara kural dışı çelmeler taktı. 1963 Ankara Anlaşması yanlış hükûmetlerin yanlış kararları ile tam üç defa sakatat dükkânındaki çengellere asılır gibi askıya alındı. Sonra yalvar yakar olarak tekrar eski rayına oturtulmaya çalışıldı.

İki kitaptan birincisi Hasan Cemal'in "Kürtler" başlığını taşıyanıdır. Sanırım şimdilerde tüm satış rekorlarını kırmış olmalıdır. Kızım Türkiye'ye her gelişinde mutlaka kitapçılara uğrar yeni çıkan kitaplardan beğendiklerini alır evine götürür. Son geldiğinde bu kitaptan bir tane de benim için almış.. Aradan sadece üç hafta geçmeden dokuzuncu baskısı yapılmış. Fiyatı da hani bizim ölçülerimize göre hayli pahalı sayılır. 22 milyon lira. AK Merkez'deki bir kitapçıdan satın alınmış. Hasan Cemal'i eskiden tanırım. Ona ilk defa Rahmetli İhsan Sabri Çağlayangil'in evinde rastlamıştım. Gencecik bir gazeteci idi. Dedesinin adını isminin sonuna soyadı olarak konduracak kadar geçmişine, kökenine bağlı bir adam olarak değerlendirmiştim. Son çıkan kitabı bu değerlendirmemi doğruluyor. Sağına soluna bakmadan doğruca konusunun üzerine gitmiş.

Eskiden eski kitaplara meraklı idim. Görev gereği bulunduğum yabancı ülkelerde bizim Sahafları andıran kitapçılara sık sık uğrar rafları karıştırır çok defa da Türkiye ve Türklerle ilgili bir şeyler bulunup bulunmadığını sahibinden sorar öğrenirdim. Aradığım hemen her yerde her zaman bulunurdu. Bu haftaki yazımın başlığını oluşturan kitabı da öyle bulmuştum. Nereden aldığımı şimdi pek hatırlamıyorum ama 1802 tarihinde Paris'te Volin kağıt üzerine basılmış olan bu kitap hâlâ bendedir. Almanak şeklinde deri ciltli küçük bir kitap içine bu kadar Kral, İmparator, Çar ve Padişahı nasıl sığdırabilmişler hayret ediyorum. 1970'li yılların başında bir ara dönemde boş bir zamanım olmuştu. Oturup Türkçeye çevireyim dedim. O zamanlar şimdiki gibi bilgisayarda yazmak kolaylığı yok, daktilo ile yazmak zor.. Bereket boş zamanım da kısa sürede sona erdi iş yarıda kaldı!.

ABD, Irak'ta mahallemize komşu geldi. Her mahalleye yeni taşınan komşu bir merak konusudur. Onlar da öyle oldu. Ağzı olan kendi dilinden bildiği gibi yahut da daha çok bilir bilmez rastgele konuşur oldu. Bunu biraz da doğal karşılamak lazım. Âdet öyledir, mahalleye gelenler zengin, muteber ve kudretli kişiler mi? Yeni mekanlarına kiralık mı? Yoksa kökten temelden komşu mu geliyorlar? diye merak edilir. Bütün bunlar olağandır. Yeni gelenler eğer şimdi söylendiği gibi çok zengin ve eli açık, insancıl kimseler ise, mahalleli memnun olur. Hiç olmazsa "hoş geldiniz" misafirliğine gidecek olursanız rahat bir koltukta oturur karşılıklı komşuluk muhabbeti başlatabilirsiniz. İzzet ikram ve itibar görür, siz de bu komşuluğun gereğini karınca kararınca kendinize göre yapar sevgide, görevde kusur etmezsiniz!..

Eskiden buraların tümü bizim semt sayılırdı. Orta Doğu bizim iç mahallemiz gibi idi. Biz yönetir, biz yönlendirirdik. Birinci Dünya Savaşı, 1914-18'den sonra durum değişti. Mezopotamya bizden koparıldı. İngilizler, Fransızlar tarafından bir tabak Osmanlı helvası gibi aralarında paylaşıldı. O zamanlar Amerika mahcup bir taşra delikanlısı gibi idi. Helvadan ona da bir tadımlık vermek istediler. Tabağa yaklaştı yanaştı bir türlü kaşığını uzatamadı. Osmanlı helvası hafiften petrol kokuyordu. Bu kokuyu ilk alan yine İngiltere olmuştu. İlk paylaşıma göre İngilizler Suriye ve Lübnan Mandasını alacak, Irak'ı Fransızlara bırakacaktı. Savaş içinde yapılan Sykes-Picot mutabakatı ile Saint Jean de Maurienne anlaşmalarında böyle kararlaştırılmıştı.

ABD şimdilerde dünyanın en büyük, en güçlü, en zengin ülkesidir. Tarifi itibarı ile Başkanlık sistemi ile yönetilir. Geleneksel olarak biri sağda öbürü solda iki siyasi partiye dayanan bir Temsilciler Meclisi, bir de Senatosu vardır. Başkan dört yılda bir doğrudan doğruya halk tarafından seçilir. Seçilen Başkan, ikinci ve son defa daha kolaylıkla seçilir. İki defa üst üste seçilen çok, birincisinde kalan daha azdır.

ABD ile İngiltere'nin birlikte başlattıkları Irak harekâtı, beklendiğinden çok daha kısa sürdü. Ama beklendiği gibi ne önü ne ardı belli olmadan sona ermiş sayıldı. Buna savaş diyemediğimiz için "Harekât" demeyi tercih ettik. Zira bir savaş olsa idi bizde olduğu gibi bütün dünya ülkeleri medyalarında emekli ve ünlü general ve komutanların boy boy sıram sıram gazete sayfalarında TV ekranlarında renk renk harita ve krokiler üzerinde verdikleri izahatlar istikametinde başlar ve öyle biterdi! Ne Saddam ve avenesi yakalanabildi, ne de Irak tam olarak işgal edilebildi.

Komşumuz Irak'ta olanı bitenleri çaresiz, görmekten, medyadan okuyup dinlemekten, seyretmekten bıktık usandık, kimileri de bundan utanacak, kendilerini affettirmeye çalışacaklar sandık. Aldandık!.. Adamlar bir vehim veya vesveseden ahkam çıkarıp "La guerre preventive" "Koruyucu savaş" diye bir doktrin ortaya atıyor, şunlar bunlar bana veya bize benzer başkalarına saldırabilirler iyisi mi ben daha evvel davranıp onlara saldırayım, kitle imha silahlarını ellerinden alıp onları ben imha edeyim, beğenmediklerimi ölü veya diri zararsız hale getireyim!.

Bazı siyaset ve şeamet tellalları Irak harekâtının, yaygınlaşarak yeni bir dünya savaşına dönüşebileceği kehanetinde bulunuyorlar. Önce sayıları saymaktan başlayalım: Birincisi 1914-18 savaşı idi. Avusturya veliahtının Bosna'da bir suikastte öldürülmesi ile başladı. Bu savaşa arkamızdan âdeta itilerek katılmış, Almanya ile mağlup ayrılmıştık. Sonuç Osmanlı İmparatorluğunun bölük pörçük parçalanması olmuştu. Bu savaşı ve acı sonuçlarını gören ve yaşayanların nesli artık tükendi.

Bu haftaki yazıma "Amerika'nın Irak Macerası" diye başlayacaktım, Vazgeçtim, Bugünkünü seçtim. Nedeni basittir. Zira ciddi, bir savaştan çok kolay bir macerayı andıran bu olay ne dünyada ne de bizzat Amerika kamuoyunda yeterli bir kabul görmemiştir. Tam tersine Irak harekâtı ve eğer olacaksa devamı ABD dahil tüm dünya kamuoyunda uzun süre tartışılacaktır.

"İnsan hayâl ettiği müddetçe yaşar!.." diyen şairi çok severim. Onu yalnız yazdıklarından değil, yaşarken de tanımış sevmiştim. Akıl ile ahengi hayallerde birleştirebilen, sözü musıkiye çevirebilen ender bir şairimizdi. Hayalde sınır yok, yasak yoktur. Ama hayal edebilmek yine de zordur. Ufuk ister, ufku delip ötelere gidebilecek bir görüş gücü, bir vizyon ister

ABD ile o güzelim "Al Gülüm, Ver Gülüm" ilişiklerimize, şimdiye kadar var olduğunu sandığımız, ekonomik ve Stratejik ortaklıklarımıza sanki birilerinin nazarı değdi. ABD Türkiye'nin de katılımı ile tasarladığı Kuzey Irak'tan ikinci bir cephe açmak tasarısından neden ise vazgeçti. Bu varsayımla ülkemize getirdiği malzeme techizat ve uzmanları toparlayıp ayrıldı!.

Tabii dönüp dolaşıp aynı konuya geliyoruz. Şu günlerde ne yazsak ne söylesek Fırat'ın Dicle'nin suları gibi bizi alıp Irak'a götürüyor! Aslına bakarsanız bir konuyu iyi anlayabilmek için onu mutlaka tarihi bir perspektifle bir bütün olarak ele alacak ve teferruatı bir tarafa bırakıp özü üzerinde bir değerlendirmeye tabi tutacaksınız. BM Güvenlik Konseyinin veto hakkına sahip üyeleri ikiye, hatta üçe bölündü. Fransa ve Rusya ABD ve İngiltere'nin ültimatom önerisini veto edeceklerini açıkladılar.